Yaşam süresindeki bu büyük farkın ardında pek çok yenilik ve işleyiş de var.
Bundan 400 yıl sonra yaşam süresi ne kadar olacak bilmiyoruz ama geçmişten günümüze değişikliklere bir göz atalım.
Bebek ölümleri geçmişin en büyük sorunuydu.
1700'lerde ortalama yaşam süresinin düşük olmasının en büyük sebeplerinden biri, yüksek bebek ölümleriydi. O dönemde bebeklerin üçte biri, bir yaşından önce, yarısı ise 10 yaşından önce ölüyordu. Enfeksiyonlar, kötü hijyen koşulları, yetersiz beslenme, tıbbi bilgi eksikliği bebek ölümlerinin genel sebebiydi.
Günümüzde ise hem doğum öncesi hem doğum sonrası bakımdaki farkındalıklar ve imkânlarla bebek ölümleri ciddi oranda azaldı ve bu da yaşamın değişmesine büyük katkı sağladı.
Modern tıp ve bilimsel gelişmeler
Tıbbın gelişimi tabii ki yaşam süresindeki artışın büyük sebeplerinden biri. 1700'lerde insanların neden öldükleri tam olarak bilinmiyordu ve tedavi yöntemleri de genellikle etkisizdi.
Antibiyotikler, aşılar ve cerrahi tekniklerin modernleşmesiyle birlikte birçok ölüm önlenebilir hâle geldi. Günümüzde kanser tedavisinden organ nakillerine kadar pek çok ileri tedavi yöntemi, kişinin yaşam süresini ciddi oranda arttırıyor.
Hijyen ve sanitasyon ile temiz su, temiz hayat
Hijyenin de yaşam süresinde büyük bir etkisi var. O yıllarda modern kanalizasyon sistemleri yoktu ve içme suları genellikle kirliydi. Bununla beraber gelen kolera, tifo ve veba gibi birçok hastalık yaygındı ve her yıl yüzbinlerce insan sırf bu sebepten ölüyordu.
Bugünse dünyanın neredeyse birçok yerinde temiz suya erişim ve modern tuvalet imkânları var. El yıkama, temizlik malzemelerinin yaygın kullanımı ve genel hijyen standartlarının artması, bu değişimi destekleyen diğer önemli faktörler oldu.
Sıcak suya ve temizlik malzemelerine kolay erişim
Su demişken sıcak su için de ayrıca bir parantez açabiliriz. 1700’lerde sıcak suya erişim sınırlıydı ve bunun için uzun uğraşlar gerekiyordu. Hâl böyle olunca da kişisel hijyen zorlaşıyordu.
Bugün duş almak ya da bulaşıkları sıcak suyla yıkamak gibi basit şeyler, bakteri ve virüslerin yayılmasını önleyerek olası riskleri azaltıyor.
Aşılar ve koruyucu sağlık hizmetleri
Aşılar, tıbbın insanlığa sunduğu en büyük hediyelerden biri. Aşısı üretilen ilk hastalık çiçek hastalığıydı ve çiçek aşısı ile diğer aşıların gelişmesine de olanak sağlandı.
Bugün birçok hastalık aşılar sayesinde önlenebiliyor ve bu sayede de daha uzun ve sağlıklı yaşayabiliyoruz.
Beslenme ve tarım devrimi
1700'lerde yaşam süresini kısaltan bir başka faktör ise yetersiz beslenmeydi. Temel vitamin ve minerallerden yoksun kalınan kıtlık dönemin ardından gelen tarımsal devrimle daha bol ve çeşitli besin üretimi mümkün hâle geldi.
İklim ve çevresel düzenlemeler
1700’lerde iklim koşulları daha sertti ve bu da tarım üretimini düşürüyor, kıtlığı da beraberinde getiriyordu. Günümüzde tarım teknolojileri ve küresel gıda ticareti sayesinde iklimin getirdiği zorluklarla başa çıkabiliyoruz.
Şimdiki iklim değişikliği de yeni tehditler doğuruyor ancak bu sefer de biz gelecekten ümitliyiz.
Savaşlar ve soykırımların azalması
Savaşlarda pek çok genç insan hayatını kaybediyordu. Günümüzde savaşların ve kitlesel kıyımların daha az yaşanması, insanların barış içinde uzun yıllar yaşamasına katkı sağlıyor.
Elbette ki dünya tamamen barış içinde değil ancak büyük ölçüde savaşların gerçekleşmemesi genel yaşam süresinin artmasındaki faktörlerden biri.
Akraba evliliklerinin azalması
Akraba evlilikleri, yaşam süresini günümüzde bile etkileyen bir faktör. O dönemde tabii ki bunun ciddi sorunlar yarattığı bilinmiyordu ve birçok genetik bozukluk, nesiller boyunca aktarılıyor, yaşam ömrü kısalıyordu.
Ekonomik refah ve sosyal güvenlik
Eski zamanlarda çoğu insan için hayat zordu. Tehlikeli koşullarda çalışıyorlardı ve herhangi bir sosyal güvenlik gibi kavramları yoktu.
Bugün ekonomik refahla sağlık hizmetlerine erişim de kolaylaştı ve insanlar daha güvenli yaşam koşullarına kavuştu. Sosyal güvenlik ve emeklilik sistemleri sayesinde de yaşlıların bakım ve ihtiyaçlarını karşılanarak daha konforlu olmaları sağlanıyor.
Eğitim ve sağlık bilinci
O zamanlarda insanlar nasıl hastalandıklarını ya da bunu nasıl önleyeceklerini bilmediği gibi birçok konuda günümüzdeki kadar bilinçli değildi.
Bugün ise eğitimin yanı sıra sigara içmemek, düzenli spor yapmak ve sağlıklı beslenmek gibi birçok faktörle hayatımıza olumlu katkılar eklenebiliyoruz. Erken teşhis ve tedaviye erişim de bu bilincin bir parçası.
Bugün yaşam süremiz uzamışsa gördüğünüz gibi bu sadece doktorların değil geçmişte yaşanan toplumsal değişimlerin, tarihsel süreçlerin ve kolektif çabaların bir başarısı.
Sizin eklemek istedikleriniz var mı?
Kaynaklar: Discover Magazine, BBC, Very Well Health, The Lancet, PnasBunlar da ilginizi çekebilir: