Farklı markalardaki birçok ilacın değişik değişik renkleri var. Mesela Majezik (mavi), Dolorex (kırmızı) ve Arveles (beyaz) farklı renklere sahip olan ancak ağrı kesici işlevi görmeleri bakımından birbirlerine benzeyen ilaçlar.
Peki neden bunların hepsi beyaz renkte değil? O zaman gelin, sizi daha fazla meraklandırmadan detaylara geçip işin aslını anlatalım.
Bunun ilk sebebi, ilaç üreticilerinin bir pazarlama taktiği olarak ''öyle'' tercih etmelerinden kaynaklanıyor.
Aslına bakarsanız, Nurofen'in sarı veya Dolorex'in kırmızı olması çok da önemli olmuyor bundan dolayı. Bir ilacın renginin, atıyorum mavi olması, o ilacı daha etkili veya daha iyi yapmıyor.
Şirketlerin amacı sadece şu; diyelim kişinin bir rahatsızlığı var ve kendisine bir ilaç reçete edildi. Bu ilaç da tesadüf eseri sarı çıktı misal. Eğer ilaç, o bireyin hastalığına iyi gelirse, sarı renk onda çağrışım yapabileceği için kişi yine rahatsızlandığı zaman, bu çağrışımdan ötürü tercih edeceği ilaç aynı olabiliyor. Bu nedenle ilaç üreticileri, insanlara markalarını benimsetmek istedikleri için hapları farklı renklerde üretebiliyor.
Mesela yapılan bir araştırmada, koyu renk tonlarında kapsülleri olan hapların, bazı insanlara göre daha etkili olarak algılandığı söyleniyor. Yani ilaç markaları, insanların bu renklerle duygusal bağ kurmalarını istedikleri için algı yönetimi yapıyor. Ki bu da o şirketin ürünlerinin tüketimini teşvik ediyor.
Örneğin Viagra'nın mavi hap olarak bilinmesinin sebebi, onu üreten markanın, mavi rengi kendisine mal etmiş olmasından kaynaklanıyor. Keza grip ilaçlarına baktığımızda, Abdi İbrahim'in kırmızımsı turuncu Cold Away'i aklımıza gelebilir. Sözün özü bir firma, markalaşmak için bir renk belirleyip üretim süreçlerinde hep bu rengi kullanabilir. Böylece müşterilerin hafızasında yer etmek isteyebilir. Siz ilacın renginden hapın ne olduğunu ve onu kimin ürettiğini bilirsiniz misal.
Bir diğer sebep: Plasebo etkisi
Plasebo etkisi, aslında hiçbir etkisi olmamasına rağmen bir ilacın veya tedavinin, psikolojik veya fiziksel bir duruma sebep olacağının düşünülmesi anlamına geliyor. Yapılan bir çalışmada, insanlara kırmızı, sarı ve turuncunun dikkati toparlayıcı (uyarıcı), mavi ve yeşilin ise sakinleştirici yönü olduğu söyleniyor.
Araştırmanın katılımcıları, ilaçları kullanmadan önce kendilerine söylenenler üzerine haplarla ilgili bir beklentiye giriyor. Sonrasında gerçekten de ilaçları kullandıklarında, kendilerine haplar hakkında neler söylenmişse onların aynısını deneyimliyor. Plasebo etkisi de aslında bir önceki başlıkta bahsettiğimiz araştırma örneğine benziyor. Çünkü insanların, ilaçların renklerine yükledikleri anlamlar, o ilaçtan beklenen etkiyi aldıklarını zannetmelerine yol açabiliyor.
Kolay ayırt edilebilmeleri için de hapların renkleri farklı olabiliyor.
Farklı ilaçlar kullanan bir hasta, hangi ilacı ne için kullandığını renginden anlayabiliyor. Aslında bir nevi renkler, kişinin ''bu ilacı içiyorum çünkü bel ağrım var'' vs. gibi düşünceleri kafasında kodlamasına yol açıyor. Sadece hastalar için değil, eczacılar için de satış kolaylığı sağlayan bir durum bu. Aynı etkiye sahip ancak farklı olan ilaçları satmaları için o ilaçların sadece içeriklerini değil, kapsül mü toz mu, sarı mı kırmızı mı olduklarına dair ayrımlarını da bilmeleri gerekiyor.
Şimdi şunu diyebilirsiniz; e eczacılar, aynı renkte olan ilaçları nasıl ayırt edecekler o zaman? Onu da ilacın içindeki etken maddeleri okuyarak ve haplar hakkında daha detaylı bilgi sahibi olarak ayırt etmek durumundalar.
Bazen de mesele sadece farmasötik (hapların kimyasal yönleri kaynaklı) olabilir.
İlacın rengi beyazsa bu, kapsülü oluşturan diğer etken maddelerin bileşiminin, beyaz rengi ortaya çıkardığını gösterir. Yani daha basit ifadeyle, ilacın kimyasallarının bir araya gelip (konsantrasyon da diyebiliriz buna) oluşturdukları renk bazen siyah, kırmızı veya mavi olabilir.
Bazen de hapın içindeki kimyasal bileşenlerin sabit durmalarını, ışığa duyarsız olmamalarını sağlamak için kapsüle renklendirici ve opaklaştırıcı eklenir. Bunun nedeni kapsüllerin bozulmasını önlemektir. Elinizde bir tablet hap var diyelim, bunun renk pigmentinin mor olması, ilacın içindeki kimyasalları ışıktan korumak için bir perde görevi görebilir.
Velhasıl hapların farklı renklerde üretilmeleri, birbirleriyle karıştırılmamaları ve bozulmamaları gibi farmasötik sebeplerden kaynaklanabiliyor. Bunun haricinde ise yukarıda da ele aldığımız şekilde buna sebep, algı yönetimi ve pazarlama gibi amaçlar da olabiliyor.
Editör Notu: Bu yazıda hapların farklı renklerde üretilmelerinin bilimsel sebeplerine değindik. İnsanların kafalarına göre ilaç kullanmaları yanlıştır. Doktorunuz reçete etmediği müddetçe bu tip sağlık ürünlerini kullanmaya çalışmayın. Bu yazıyı da bir konunun nedeninin açıklaması olarak okuyun. Yazıda ilaç tavsiyesi yapılmamaktadır.
Kaynaklar: Single Care, Capsul CnGörsel Kaynakları: Time, Single Care, Women's Health, Men's Health, Single Care 2, Everyday Health