"Güneş, battığı yerden doğmadıkça kıyamet kopmayacaktır." cümlesi, çoğu kişi tarafından bir ayet sanılmaktadır ancak aslında bir hadistir. Kimi zaman sosyal medyada ilgi çekmek adına bu hadis kullanılarak yanıltıcı haberlerle inançlı insanların korku duygusunun sömürüldüğüne tanıklık ediyoruz.
Hatta bu tip iddialar sadece Facebook dayıları tarafından değil, ülkenin en bilindik medya organları tarafından dahi gerçekmiş gibi paylaşılabiliyor. Bu bilgi kirliliğini biraz olsun bertaraf etmek adına söz konusu ihtimalin ne derece mümkün olduğunu açıklayalım:
Güneş'in, gelecekte bir gün batıdan doğacağına kanıt olarak Dünya'nın manyetik kutbunun kayması gösteriliyor. Peki, gerçekten bu mümkün mü?
Dünya'nın manyetik merkezinin kaydığı doğru. Gezegenimizin manyetik merkezi, Kuzey Kutbu boyunca Kanada'dan Sibirya'ya doğru kayıyor ancak bu, Güneş'in batıdan doğacağına dair bir işaret değil.
Bu asılsız iddia, ilk olarak 10 Aralık 2019'da ABD Ulusal Jeouzamsal İstihbarat Ajansı'nın açıkladığı Dünya manyetik modellemesinin çarpıtılmasıyla ortaya çıktı. Oysa resmî açıklamada, manyetik alanın değişmesinin Güneş'in doğuş yönünü değiştireceğine dair bir bilgi bulunmuyor.
Bu değişim, ilk aşamada navigasyon ve pusulalarda kuzey yönünü bir miktar yanlış gösterir ancak bu veri sayesinde zaten bu güncellemeler yapıldığı için uçak, denizaltı gibi araçların yön bulurken hata yapmasının önüne geçilir.
Dünya'nın manyetik alanı nasıl işliyor?
Bildiğiniz üzere evrende çok sayıda element var ve bunların her biri farklı çekim gücüne/mıknatıslanmaya sahip. Demir ve nikel gibi metallerin manyetizma gücü oldukça yüksektir, bu metaller Dünya'nın çekirdiğinde yoğun miktarda bulunduğu için bir çekim alanı yaratır. Bu yoğunluk Kuzey Kutbu'na yakın bölgelerde daha fazladır. Yani bu elektromanyetik güç sayesinde pusulanın ibresi kuzeyi gösterir.
Manyetik alan sapmasının nedeni nedir?
Manyetik alanın oluşmasını sağlayan elementler eriyik halde olduğu için sabit kalmayıp hareket eder. Dünya'nın manyetik kutupları bu sebeple zamanla değişebiliyor. National Geographic'te yayımlanan bir çalışmaya göre, Kanada'nın altında gerçekleşen likit demir jet akımı bu değişimin nedeni olabilir. Bu da kuzey manyetik alanını tutan iki manyetik kutuptan biri olan Kanada'yı zayıflatarak Sibirya'yı güçlendiriyor olabilir.
Hiç de olağanüstü olmayan bu sapmalar düzenli bir şekilde izleniyor ve dünyanın manyetik modeli her beş yılda bir güncelleniyor. Aslında bu model en son 2015'te güncellendi ancak manyetik alan beklentilerin bir tık üstünde hızlı hareket edince 2020 yerine 2019'da güncelleme yapıldı. Yeni güncelleme ise 2025'te yapılacak.
Bu değişimler tarih boyunca çok kez gerçekleşti ve yaşamı tehdit eden bir durum değil.
Manyetik kuzey kutbunun konumu, ilk kez 1831 yılında tespit edildiğinde Kanada sınırları içindeydi ancak aradan geçen zamanda yaklaşık 2300 km kadar Sibirya'ya doğru sürüklendi. Manyetik kuzey ve güney kutuplarının birkaç kez yer değiştirdiği biliniyor, en sonuncusu yaklaşık 780.000 yıl önce gerçekleşti. Gelecekte de benzer yer değiştirmelerin yaşanması bekleniyor. Bilim insanları bu sapmaların herhangi bir kıyamet alameti olmadığının altını çizdi.
Güneş'in batıdan doğabilmesi için Dünya'nın baş aşağı dönmesi veya kendi etrafındaki dönüş yönünün değişmesi gerekir.
Böyle bir şeyin gerçekleşebilmesi için Dünya'nın manyetik kutuplarının değil, coğrafi kutuplarının yer değiştirmesi gerekir. Yani Dünya tepetaklak bir şekilde dönerse doğu, batıya dönüşür. Dünya kendi etrafında tersine dönmeye başlarsa da Güneş batıdan doğardı ancak bu da bilimsel olarak olası görünmüyor.
Baş aşağı veya tersine dönme durumu, devasa göktaşlarının veya başıboş gezegenlerin çarpmasıyla mümkün olabilir ancak çok çok uzun zaman sonra bile böyle bir olayın gerçekleşmesi mümkün görünmüyor.
Hadislerin bu şekilde çarpıtılmasına Diyanet İşleri Başkanlığı şu şekilde cevap veriyor:
"Hadislerde dini, yozlaşmayı ve ahlaki bozuluşu haber veren olayların kainatın kozmik düzeninin yıkılışına işaret eden belirtiler olmaktan çok, ferdi ve toplumu yok oluşa götüren birer alamet olduğunu kabul etmek daha isabetli bir hüküm olmalıdır."
Özetle; Güneş, Dünya'nın manyetik kutbu kayıyor diye batıdan doğmayacak.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4