Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve 11 ili etkileyen, şimdiye kadar 54 binden fazla can kaybına yol açan iki büyük depremin ardından arama kurtarma çalışmaları için en kritik ilk 72 saatte iletişim altyapısında ciddi arızalar yaşandı. Deprem bölgesinde bulunan 8 bin 900 baz istasyonunun yaklaşık yüzde 30’u tamamen devre dışı kaldı. Özellikle Kahramanmaraş, Adıyaman ve Hatay’da baz istasyonlarının dörtte üçü kullanılamaz hale geldi.
Çünkü baz istasyonlarının çoğu yıkılan binaların üstündeydi. Baz istasyonlarının devre dışı kalmasının diğer nedenleri ise yakıt sorunu, elektriğin kesilmesi. Türkiye’deki fiber altyapının yetersizliği kadar, GSM operatörlerinin bir afet senaryosunun olmaması, yatırım yapma konusunda geri kalmaları da diğer nedenler arasında.
Depremde GSM şirketlerinin performansını değerlendiren uzmanlar şirketlerin her ne kadar baz istasyonunu iskânı, mülkiyeti olmayan yapı ya da arazilere kurmasa da baz istasyonlarının kurulduğu binaların depreme dayanıklı olup olmadığını yeteri kadar sorgulamadığını vurguluyor.
ORTAK HAT KURULAMADI
Operatörlerin afet zamanında öngörülebilir şekilde ulaşımda yaşanacak aksaklıklara karşı acil durum planları olmadığı da ortaya çıktı. 26 Eylül 2019’da İstanbul Silivri merkezli yaşanan 5.8’lik depremin ardından da mobil iletişim devre dışı kalmıştı. O dönemde daha büyük bir afet riskine karşı Türk Telekom, Turkcell ve Vodafone’un ortak ve ücretsiz hat kurmasına karar verilmişti. Ortak hat üç ayda devreye alınacaktı. Ancak aradan üç yıldan uzun zaman geçmesine rağmen bu hat kurulmadı. Aradan geçen onca yıla karşın ortak hattın neden kurulamadığı ile ilgili Turkcell, Vodafone ve Türk Telekom’un çatı örgütü Mobil Telekomünikasyon Operatörleri Derneği’ne (m-TOD) yönelttiğimiz sorular ise yanıtsız kaldı.
YENİ YATIRIMLAR YAPILMALI
Sektör temsilcileri afet zamanlarında iletişim kesintisinin olmaması için atılması gereken bazı adımları ve eksikleri şöyle sıraladı:
Türkiye’de, baz istasyonunun üzerine konulduğu binaların sağlam olup olmadığı bilinmiyor. Binanın sağlamlık durumunun belediye ya da Çevre Şehircilik Bakanlığı tarafından paylaşılması şart.Fay hatları incelenerek yapılmış, depremden mümkün olduğunca korunaklı fiber altyapılara ihtiyaç var.Operatörler için öncelikle afet eylem planı ve protokolleri gerekiyor. Türkiye 50 milyon dolarlık bütçeyle milli altyapı geliştirmeye çalıştı. Ancak bu, hem 4G hem de 5G’de yeterli ilerlemenin sağlanmasına engel oldu.Rüzgâr ve güneş enerjisiyle baz istasyonları beslenebiliyor. Bunları geliştirmek de Ar-Ge yatırımlarının buralara odaklanması ile olur.Radio Access Network Sharing (Radyo Erişim Ağı paylaşımı) adı verilen yeni bir teknoloji ile, bir operatörün baz istasyonunun tüm diğer operatörler için sinyal yayması söz konusu olabiliyor. Bu alanda adım atılması gerekiyor.DEPREMZEDELER İÇİN İYİLİK ADIMI
Help Steps bir iyilik ve sağlık uygulamasıyla bugüne kadar 225 milyar adım desteğe dönüştü. Bu toplam 25 engelliye cihaz desteği, sokak hayvanlarına 15 ton mama, 145 çocuğa eğitim desteği anlamına geliyor. Gözde Venedik tarafından kurulan Help Steps, deprem bölgesi için de “Adımlar Türkiye İçin” kampanyası yaptı. 14 milyar adıma ulaşıldı ve 200 bin TL yardıma dönüştü.