Binlerce yıllık bir geçmişe sahip olan bu sembol, zamanında doğurganlıktan iyiliğe kadar pek çok şeyi temsil ediyordu.
Peki böyle olumlu anlamlar içeren ve “iyiliğin” sembolü olan gamalı haç, ne oldu da kötülükle özdeşleşir oldu?
Gamalı haç, tarihteki en karmaşık sembollerden birisi.
Kökenleri bizim sandığımızdan da eskiye, binlerce yıl öncesine dayanıyor. Üstelik tek bir anlama bağlı kalmadan farklı kültürlerde farklı anlamlara sahip oldu. Fakat hepimizin de bildiği gibi Nazilerin kullanımı nedeniyle Batı dünyasında büyük bir kara lekeye büründü.
Nazi Almanyası, bu sembolü bir nefret ve yıkım aracı olarak benimseyince sembolün geçmişteki olumlu anlamları da unutuldu gitti…
Mesela nerelerde, ne anlamı vardı?
Eski Hint metinlerinde gamalı haçın "refah" anlamına geldiği ve Hint, Budist ve Jain kültürlerinde yaygın bir şekilde kullanıldığı görülüyor. Aslında bu sembol, Asya'dan Batı'ya yayıldığında iyi şansın simgesi olmaya devam etmişti.
Arkeolojik buluntular, antik örneklerinin Hindistan ile sınırlı olmadığını gösteriyor. Antik Yunanlılar, Keltler ve Anglo-Saksonlar tarafından kullanılan gamalı haç motiflerinin en eski örnekleri Baltık'tan Balkanlar'a kadar Doğu Avrupa'da bulundu.
Coca-Cola gibi büyük markaların ve hatta askerî birimlerin bile zamanında bu sembolü kullanması, onun döneminde yer ettiği pozitif algısını da yansıtıyor.
Ancak Nazi rejimi tarafından nefret, ırkçılık ve soykırımın sembolü hâline getirilen gamalı haçın eski hâlinden eser kalmadı.
Bu sembol, artık trajik bir tarihsel anlam taşıyordu ve Nazi Almanyası'nın işlediği korkunç suçların simgesi hâline gelmişti.
Nazilerin bu sembolü nasıl kullandığına dair bir soru işaretiniz varsa onu da giderelim. Onlar bu sembolü, 19. yüzyılda Alman bilim adamlarının yanlış yorumlamalarıyla kullanmaya başladı. Onların yanlış çıkarımları ve ırkçı ideolojileri, gamalı haçın Batı'daki algısını da değiştirdi.
Yahudi karşıtı milliyetçi gruplar, Germen halkının eski bir kökene sahip olduğu duygusunu güçlendirmek için Aryan sembolü olarak bunu benimsediler ve böylece kendisi, 20. yüzyılın en nefret edilen sembolü oldu.
Sembol, Doğu Avrupa ve Rusya'da, II. Dünya Savaşı'na kadar popüler bir nakış motifiydi aynı zamanda.
Bugün ise o eski “iyilik” anlamıyla değerlendirilmesi neredeyse imkânsız. 1941'de Kiev'de gerçekleşen Babi Yar Katliamı gibi karanlık olaylarla ilişkilendirildiği için burada da zamanla önemini yitirdi.
Batı Avrupa'da gamalı haçın kullanımı, modern çağdan çok daha önce yok oldu. Bugün örnekleri, Ilkley Moor'daki ünlü Tunç Çağı Swastika Taşı gibi birçok yerde bulunabilir.
Bazıları, gamalı haçın İskandinav mitolojisinin bir unsuru olduğunu belirtirken sembolün uzun, çok kültürlü geçmişine dikkat çekmek için Swastika'yı Sevmeyi Öğrenin Günü gibi etkinlikler düzenleniyor. Bugün, bu simgenin Hitler ile özdeşleşen anlamından sıyrılarak eski anlamını kazanması için birçok insan gönüllü olsa da bu algı, o kadar da kolay yıkılacak gibi görünmüyor.
Kaynaklar: Holocaust Encyclopedia, BBC, BritannicaNaziler ile ilgili diğer içeriklerimiz: