Depremlerin büyüklüklerini ve geride bıraktığı etkiyi net şekilde görebiliyoruz. Ancak yeraltında neler olduğunu bilemiyoruz. Uzmanlar, depremlerin etkilerini minimize etmek ve insanların hayatını koruyabilmek için çeşitli çalışmalar yürütüyor.
Bu çalışmaların temelinde ise fay hatlarında yaşanan hareketlerin ve potansiyel tehlikelerinin incelenmesi yatıyor. Yani depremlerin temeli inceleniyor. Yapılan çalışmalardan biri de fay hattı delme işlemidir. Peki, bu işlem tam olarak neden ve nasıl yapılıyor?
Fay delme işlemi, deprem araştırması ve sismik aktivite ile ilgili çalışmaların bir parçası olarak yapılıyor.
Yani bu işlemle amaçlanan şey, tam olarak depremin nedenini anlamak. Deprem fayının yapısını ve aktivite durumunu anlamaya yardımcı olan işlem, fay hattında oluşabilecek depremler hakkında da önemli bilgiler sunuyor.
Ayrıca bu işlem, fay hattının zaman içinde hangi yönde, ne kadar hareket ettiğini ve hangi noktalarda deformasyona uğradığını belirlemek amacıyla yapılıyor.
Fay hattı delme işlemi nasıl ve hangi malzemeler kullanılarak yapılıyor?
Fay hattı delme işlemi, deprem fayının içine bir metal tüp yerleştirilerek yapılıyor ancak daha büyük araştırmalar için tıpkı petrol çıkarılır gibi sondaj makineleri kullanılıyor.
Öncelikle fay hattındaki kaya ve minerallerden örnekler alınıyor ve inceleme başlıyor. Mineral yapısı, sıvı durumu gibi etmenler üzerinde yapılan incelemeler sonucunda fay yapısı, deprem aktivitesi ve deprem riskinin öğrenilmesi amaçlanıyor.
San Andreas Fayı'ndan Alınan Bir Parça .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Bir diğer çalışma ise açılan deliğe başta sismometreler olmak üzere yeni nesil teknolojik araçlar yerleştirerek gerçekleşiyor. Bu çalışmanın temel nedeni ise uzun vadeli bir izleme istasyonu oluşturarak fay zonunun hareketlerini incelemektir.
Dünyada bu alanda yapılan çalışmaların ilki, 2002 yılında San Andreas Fay Hattı'nda yapıldı.
Açılan delikten fay hattının bir parçasını alan ekip, fayın ana merkezi içinde serpantin adı verilen ve fayın sürünme davranışını kontrol edebilen, zayıf, kaygan ve yeşil renkli bir mineral keşfetti. Yapılan bu çalışmanın sonucunda ekip San Andreas Fayı'nda depreme neyin sebep olduğunu keşfetmiş oldu.
Depremlerin tam olarak ne zaman meydana geleceğini tahmin etmek zor ancak fay hattı delme işlemiyle büyüklükleriyle birlikte tahmini bir zaman vermek mümkün hale geliyor. Ayrıca yerin derinliklerinde meydana gelen ve bir depremden haftalar veya aylar önce meydana gelmiş gibi görünen küçük sarsıntılar da incelenebiliyor.
Kaynaklar: Discovery Channel Türkiye, GNS Science, The Guardian