Eski köye getirilen yeni âdetlerin insanların özel hayatına müdahaleyi içerdiği, özellikle kadınlar, dini azınlıklar, lezbiyen, gey, biseksüel, trans, interseks (LGBTİ+) kişilerin haklarını ihlal edeceği basın, ifade ve örgütlenme özgürlüğünü baltalayacağı endişeyle açıklandı.
Mecliste onaylanan kanunda ülkedeki herkesin evlilik dışı cinsel ilişki yaşadığının tespitinde bir yıla kadar hapis cezası alabileceği en çok konuşulan madde olsa da yeni yasa siyasi özgürlüklere de ciddi boyutlarda kısıtlama getiriyor; cumhurbaşkanı, başkan yardımcısı, devlet kurumları ve bayrağa hakaret etmeye ciddi cezalar getiriyor.
Görüşlerini aldığım İnsan Hakları İzleme Örgütü’nden Andreas Harsono, “Endonezya’nın insan hakları bir atışla tersine döndü, onaylanan ceza yasasıyla nüfusun çoğunluğu aniden potansiyel suçlu haline geldi” diyor. “Yeni yasa ateşlenmeye hazır bir silah gibi hedefte; kadınlar, LGBTİ+’lar ve dini azınlıklar var” diyen Harsano, evlilik dışı rızaya dayalı seksi suç sayan yasanın mahremiyet hakkına tam kapsamlı bir saldırı olduğunu, birey ve ailelerin mahremine müdahale edildiğini vurgulayarak “Endonezya’da yeni yasaya göre potansiyel suçlu birçok çift var. Özellikle kırsal kesimde ‘kawin siri’ diye bilinen İslami törenle evlenen Müslüman çiftlerin evlilik cüzdanı yoktur. Yeni yasaya göre aileden biri şikâyet ederse resmen suçlu olacaklar. Kendi rızaları ile resmi nikâh olmadan birlikte yaşamayı seçen çiftler de potansiyel suçlu.” diyor. Ayrıca “Eşcinsel çiftlerin resmen evlenemediğinden ilgili madde tüm eşcinsel davranışları da fiilen yasadışı kılıyor. Endonezya tarihinde ilk kez yetişkinlerin rızaya dayalı eşcinsel davranışlarının kanunla yasaklandığına” işaret ediyor.
HERKES HAPSE ATILABİLİR
Ayrıca yasa, istisnalar dışında kürtajı, birine kürtaj hakkında bilgi vermeyi ve çocuklara doğum kontrolü hakkında bilgi vermeyi de suç sayıyor. Dolayısıyla kadın ve kız çocuklarının sağlıklarını koruma, bedenleri ve çocuk sahibi olma konusunda bilinçli seçim yapmalarının önüne engeller konuluyor. Kadınların sokağa çıkma yasağı, kadın sünneti ve zorunlu başörtüsü kuralları gibi düzenlemeler de ayrımcılık içermekte. Ceza kanunundaki dine küfür bölümü 1’den 6 maddeye çıkarılmış ve ilk kez bir din veya inançtan irtidat edilmesini yasaklayan bir maddeye yer verilmiş.
Cakarta’nın Ahok lakaplı Hıristiyan valisi, mevcut maddeyle seçim kampanyası sırasında yaptığı bir konuşmada İslam dinine hakaretten 2017’de hapis cezası almış ve iki yılını cezaevinde geçirmişti.
Harsono, “Yasanın çıkarılması, Endonezya’da insan hakları açısından tam anlamıyla bir felaketin başlangıcıdır” diyor. Toplam 624 maddenin çoğunun uluslararası standartları karşılamakta olduğunu diğer maddelerin derhal yeniden gözden geçirilerek iptal edilmesi gerektiğinin altını çiziyor. Hollanda’nın sömürgecilik zamanından gelen ceza kanununun ihtiyaçları karşılamadığı gerekçesiyle değiştirilmesi yıllardır gündemdeydi. Kanun taslağının önceki versiyonu 2019’da Cumhurbaşkanı Jokowi tarafından büyük protestolarının ardından meclis de görüşülmeden ertelenmişti. Harsano Hollanda’dan kalan yasanın birçok açıdan daha iyi olduğunu, dine küfür veya dinden dönmeyi suç saymadığını bu maddelerin dönemin Cumhurbaşkanı Soekarno tarafından 1965’te eklendiğini anımsatıyor. Halkın hâlâ yeni yasayı hazmetmeye çalıştığını ifade eden Harsano:
“Bu baskıcı yasa geniş çapta uygulanamaz. Yoksa kaç milyon çift hapse atılacak? Yasal bir belge olmadan evlenmiş insanlar, aile veya toplum bir sorun çıkarmadıkça bir sorunla karşılaşmaz, yasanın tehlikesi de tam olarak budur. Hedeftekileri taciz etmek için kullanılmayı bekleyen bir silah.” dedi.
Endonezya’da yaşayan ya da Bali gibi bölgeleri ziyaret eden yabancılar ve yerel halk için eşit derecede geçerli olduğu söylentisinin ardından bir açıklama yapan Bali Valisi Wayan Koster yabancı ve turistlerin içine su serpti. 2019’da 16 milyon turist alan Bali Adası’nda yabancılara evlilik cüzdanı sorulmayacağını açıkladı.
BALİ’DEN YOZGAT’A
Yaklaşık 25 yıl önce başımıza gelen bir olayı anımsadım birden. İngiliz arkadaşlarla gezerken Yozgat’ta bir gece kalmıştık. Evlilik cüzdanımız yanımızda değildi! Otel görevlisi evlilik cüzdanı olmadığından ve ben Türk olduğum için eşim ve beni ayrı odaya koymak istemiş, yüzüklerimizi de kanıt kabul etmemişti. Oysa evli olmayan İngiliz arkadaşlar için sorun yoktu! Arkadaşlar bu mantığı anlamadı ve biz o otelde kalmadık yola devam edip Safranbolu’da butik otellerden birinde sorunsuz kalmıştık.
[email protected]