Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) tarafından 2020 yılı Eylül ayından bu yana Türkiye genelinde tüketici fiyat endeksi (TÜFE) hesaplamalarının yanı sıra 2020 Ekim ayından bu yana da gıda endeksi hesaplamaları da yapılıyor.
KAMUOYUNU YANILTMAYA DEVAM EDİYOR
Yaptığı çalışmalarla kendini Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) rakip olarak gören ENAG kamuoyunu yanıltmaya devam ediyor. Yapılan bir araştırmayla ENAG endekslerinin geçtiğimiz 3 yıl içerisinde piyasa fiyatları ile uyumu incelendi. ENAG'ın kamuoyu ile paylaştığı enflasyon rakamları ve verileri incelendiğinde büyük bir tezatlık ortaya çıktı.
İşte yapılan o araştırmanın detayları:
BİR ÖNCEKİ AY VERİSİ BUHARLAŞIYOR
ENAG kendi sitesinde bile, 3 yıldır açıkladığını iddia ettiği aylık değişim rakamlarını toplu bir halde yayımlamaktan imtina ediyor. ENAG sitesinde, bir ay yayımlanan tek sayfalık bülten, bir sonraki ay buharlaşıyor.
TÜİK gibi, yıllara sari gıda, giyim, konut, ulaştırma, eğitim, sağlık, haberleşme gibi enflasyonun ana kalemlerindeki değişim oranlarını yayımlamayı bırakın, ENAG sözde enflasyon hesabı yayımına başladığı 2020 yılından bu yana TÜFE’nin, kendisine göre hangi oranda arttığını dahi sitesinde yayımlamamaktadır. ENAG’ın kendi yayımladığı bültenleri dahi, kendi sitesinde buharlaştırmasının temel nedeni şu olsa gerek; ENAG’ın aylık rakamları uç uca birleştirince çıkan sonuç en hafif ifadeyle komedi niteliğindedir. Gıda özelinde ENAG’ın piyasa realitesinden 3 yılda ne denli koptuğunu aşağıdaki tablo gözler önüne sermektedir.
Tablo 1’de birinci kolonda seçili ürün adları sıralanmıştır. Tablonun ikinci kolonunda ise, ENAG tarafından genel ve gıda endekslerinin beraber yayınlanmaya başlandığı ilk tarih olan 2020 yılı Ekim ayı piyasa fiyatları yer almaktadır. Üçüncü kolonda ürün için uygun olan ENAG endeksinin 2020 yılı Ekim ayı baz alındığında, endeks değerleri yer almaktadır. 2020 yılı Ekim ayındaki piyasa fiyatları ENAG tarafından yayınlanan aylık TÜFE oranlarıyla genişletildiğinde ortaya çıkan 2023 yılı Ağustos ayı fiyat verileri ise dördüncü kolonda paylaşılmıştır. Tablo 1’de yer alan son kolon ise 2023 yılı Ağustos ayında piyasada oluşan ürün fiyat ortalamalarını yansıtmaktadır.
YAYINLANAN ENDEKSLER 3 YIL İÇİNDE PİYASADAN UZAKLAŞTI
Yapılan araştırma neticesinde, ENAG tarafından aylık yayınlanan TÜFE değişim oranlarının sadece üç yıl içerisinde piyasa fiyatlarından, yukarı ve kuvvetli bir biçimde ayrıştığı görülmektedir. Diğer bir ifadeyle ENAG tarafından yayınlanan aylık TÜFE oranlarının gerçeği yansıtmaktan oldukça uzak olduğu, endekslerinin sadece üç yıl içerisinde piyasa fiyatlarından uzaklaştığı görülebilmektedir.
EKONOMİ ÇEVRESİ VE TÜİK VERİLERİ BİRBİRİNE YAKIN
Bunların yanı sıra, ekonomi çevrelerince aylık enflasyon tahminleri ile TÜİK tarafından açıklanan tahminler birbirine oldukça yakınsamaktadır. Bu minvalde, temel bir istatistiki yöntem olan “aykırı değer” yaklaşımıyla durum ele alındığında, ENAG rakamlarının tüm tahminlerden ve açıklanan resmi rakamlardan yukarı yönlü ve kuvvetli bir biçimde ayrıştığı müşahede edilmektedir.
ENAG, VARSAYIM ÜZERİNE TAHMİN YAPILIYOR
TÜİK ve ENAG verileri arasındaki farkı, kira fiyatları hesaplamalarında görmek mümkündür. TÜİK tarafından takip edilen kira fiyatları için diğer tüm mal ve hizmet fiyatlarında olduğu gibi sabit tanım ve kalitede seçilmiş olan 5 bin 246 konutun aylık kira değeri izlenmektedir. ENAGRUP ise kira fiyatlarını emlak sitelerinden doğrudan almakta ve kira artışını her ay tüm kiracıların ev değiştirmiş olduğu varsayımı üzerinden hesaplamaktadır. Ancak gerçekte tüm kiracıların her ay sadece belirli bir oranı, yüzde 3 ila yüzde 8’i ev değiştirmekte veya kira artışına maruz kalmaktadır. Bu örnek ENAG’ın TÜFE metodolojisinden ne kadar uzak olduğunu sadece kira maddesinde dahi ortaya koymaktadır.
“BİRKAÇ KİŞİLİK EKİPLE YAPMAK MÜMKÜN DEĞİL”
ENAG’ın internet sayfasından erişim sağlanan bir sayfalık metodolojik dokümanda Tüketici Fiyat Endeksi hesaplaması için geçerli olan yöntem ve uygulamalara ilişkin bilgiler paylaşılmamaktadır. Örnek olarak, veri derleme yönteminin ne olduğu, ürün tanımının (marka, gramaj, ambalaj vb.) nasıl sabitlendiği, kaç işyerinden kaç fiyat derlendiği gibi bilgilere ulaşılamamaktadır. Yine aynı metinde “ENAG oluşturduğu sistem ile Türkiye genelinde ulaşılan tüm tüketim verilerini toplamayı amaç edinmiştir” şeklinde bir ifade geçmekle birlikte bunun, bir merkezden faaliyetini sürdüren birkaç kişilik bir ekiple nasıl mümkün olabildiği anlaşılamamaktadır. Sadece internet üzerinden satış yapan işyeri bilgileri kullanılarak elde edilen sonuçların ciddi kapsam eksikliği sorunu içermekte olduğu, dolayısıyla Türkiye genelini temsil etmeyeceği açıktır. Bir araştırmanın Türkiye genelini temsil edebilmesi için uygun örnekleme yöntemlerinin kullanılmış olması ve kullanılan yöntem ve örnek birim sayılarının sözü edilen metodolojik dokümanda ayrıntılı olarak açıklanmış olması gerekmektedir. TÜFE hesaplamalarının temelini oluşturan fiyat derleme süreci kritik öneme sahiptir. Aylar itibarıyla derlenen ürünlerin “aynılığının” temin edilmesi ciddi bir eğitim ve uzmanlık gerektirmektedir. Bunun yanı sıra mevsimsel ürünler, promosyonlar, modeli yenilenen teknolojik ürünler ve otomobiller için uygulanması gereken kalite düzeltme teknikleri gibi konuların her biri için uluslararası dokümanlarda ayrı bölümler bulunmaktadır.
“TÜİK VE ENAG KARŞILAŞTIRMASI BİLEME AYKIRIDIR”
Bir tarafta kapsamı, örnekleme ve veri derleme yöntemi kamuoyu ile hiçbir şekilde paylaşılmayan, sadece belli sayıda internet sayfası üzerinden fiyat derleyen ve bu sebeple hiçbir bilimsel dayanağı olmayan ENAG ile; diğer tarafta Türkiye’nin tüm coğrafi bölgelerinde, 81 il merkezinin tamamını da içeren toplam 228 ilçede her ay yaklaşık 27 411 işyerinden 564 710 fiyat derleyen ve bütün metodolojik hesaplama ve yasal dayanaklarını kamuoyu ile düzenli bir şekilde paylaşan TÜİK’in kıyaslanması akla, mantığa ve bilime aykırıdır. Dolayısıyla, ENAG tarafından ortaya atılan sayısal rakamların, TÜFE rakamı olmaktan ziyade, metodolojide karşılığı bulunmayan “herhangi bir sayısal değer” olduğu müşahede edilmektedir.
TÜİK FİYAT ENDEKSİ SERİSİNE GÖRE SEÇİLMİŞ GIDA MADDELERİN FİYAT ANALİZİ
Bu araştırmada, TÜİK gıda endekslerinin geçtiğimiz 3 yıl içerisinde piyasa fiyatları ile uyumu incelenmiş ve aşağıda yer alan tabloda sonuçlar paylaşılmıştır.
Tablo 1’de birinci kolonda seçili ürün adları sıralanmıştır. Tablonun ikinci kolonunda ise, ENAG tarafından genel ve gıda endekslerinin beraber yayınlanmaya başlandığı ilk tarih olan 2020 yılı Ekim ayı piyasa fiyatları yer almaktadır. Üçüncü kolonda TÜİK gıda endeksinin 2020 yılı Ekim ayı baz alındığında, endeks değerleri yer almaktadır. 2020 yılı Ekim ayındaki piyasa fiyatları TÜİK tarafından yayınlanan aylık TÜFE gıda endeksi gelişim oranlarıyla genişletildiğinde ortaya çıkan 2023 yılı Ağustos ayı fiyat verileri ise dördüncü kolonda paylaşılmıştır. Tablo 1’de yer alan son kolon ise 2023 yılı Ağustos ayında piyasada oluşan ürün fiyat ortalamalarını yansıtmaktadır.
Yapılan araştırma neticesinde, TÜİK tarafından aylık yayınlanan TÜFE değişim oranlarının üç yıl içerisinde piyasa fiyatları ile uyumlu olduğu görülmektedir.
Buradan çıkarılması gereken sonuç şudur; TÜİK’i, üstelik detaylı endeks rakamlarını yıllardır ve her ay açıklamasına rağmen, “Madde fiyatlarını artık açıklamıyor” diye acımasızca eleştirmeden önce biraz hesap kitap yapmak gerekiyor. Örneğin pirinç, dana eti, yumurta, süt, peynir, tereyağı, taze meyve, şeker, sigara, kira, su faturası, elektrik faturası, çamaşır makinası, otomobil, paket turlar, okul ücreti, kuaför veya sağlık sigortası gibi yüzlerce kaleme ait aylık ve yıllık değişim oranları TÜİK internet sitesinde yayımlanmaktadır. Üç, on üç veya yirmi üç yıldan bu yana bu kalemlerde enflasyonun hangi oranda gerçekleştiğini TÜİK yayımlıyor. Herhangi bir yılda bir ürünün fiyatını bu endekslerle çarptığınızda, aynı ürünün bugünkü fiyatını verip vermediğini görebiliyorsunuz.
Peki ya ENAG’da, böyle bir çalışmayı yapabilmek mümkün mü? Hem de sadece neye dayandığı bilinmeyen afaki bir aylık rakam ile… Elbette bu kapsamda bir çalışma yapmak çok zor. Çünkü ENAG kendi sitesinde bile, 3 yıldır açıkladığını iddia ettiği aylık değişim rakamlarını toplu bir halde yayımlamaktan imtina ediyor. ENAG sitesinde, bir ay yayımlanan tek sayfalık bülten, bir sonraki ay buharlaşıyor.
TÜİK gibi, yıllara sari gıda, giyim, konut, ulaştırma, eğitim, sağlık, haberleşme gibi enflasyonun ana kalemlerindeki değişim oranlarını yayımlamayı bırakın, ENAG sözde enflasyon hesabı yayımına başladığı 2020 yılından bu yana TÜFE’nin, kendisine göre hangi oranda arttığını dahi sitesinde yayımlamamaktadır. ENAG’ın kendi yayımladığı bültenleri dahi, kendi sitesinde buharlaştırmasının temel nedeni şu olsa gerek; ENAG’ın aylık rakamları uç uca birleştirince çıkan sonuç en hafif ifadeyle komedi niteliğindedir.