Gezegenimizle ilgili; düz olmasından tutun öküzün boynuzlarında durduğuna kadar pek çok teori ortaya atıldı.
Bu teorilerden biri de İngiliz bilim insanı ve çevreci James Ephraim Lovelock’un 1974 yılında sunduğu, adını Yunan mitolojisindeki Dünya tanrıçasından alan “Gaia Hipotezi”.
Gaia Hipotezi nedir?
James Lovelock, Gaia’yı şöyle tanımlıyor: “Dünya’nın biyosferini, atmosferini, okyanuslarını ve topraklarını içine alan karmaşık bir varlık; bu gezegende yaşam için en uygun fiziksel ve kimyasal ortamı oluşturmaya yönelmiş bir geri besleme ya da sibernetik bir sistem oluşturan bütünlük.”
Hipoteze göre Dünya'nın biyosferi (canlı organizmalar), atmosferi (hava), hidrosferi (su) ve litosferi (yeryüzü) birbiriyle sürekli etkileşim içinde olup gezegenin yaşanabilirliğini korumak için birlikte çalışıyor.
Yani Dünya'daki tüm organizmalar ile inorganik çevreler, gezegendeki yaşam koşullarını koruyan, kendi kendini düzenleyen karmaşık ve tek bir sistem oluşturmak üzere yakın bir şekilde bütünleşiyorlar; gezegenimiz, başlı başına canlı bir organizma gibi...
Örnek verecek olursak…
Deniz planktonlarının ürettiği sülfür bileşikleri atmosferde yoğunlaşarak bulutların oluşumuna katkıda bulunuyor ve Dünya'nın sıcaklığını dengeliyor.
Ormanlar ve bitki örtüsü, karbondioksiti absorbe ederek oksijen üretiyor ve iklimi düzenliyor.
Hipotez, aslında bir kuram.
“Birçok farklı süreç, kendi kendini düzenleyen bu sistem içinde aynı yönde işlemeye yönelmekte ve tüm dengeleri şekillendirmektedir.” şeklinde formüle edilen hipotez, birçok bilimsel deneyle de desteklendiği ve bir yararlı öngörüler sağladığı için Gaia Kuramı olarak tanınıyor.
Kurama karşı eleştiriler de var.
Kimi bilim insanları, hipotezin sanki Dünya'nın bir amacı veya bilinçli bir niyeti varmış gibi davranmasını teleolojik (amaç güdülü) bir yaklaşım olarak değerlendiriyor.
1990 yılında bu iddiaya Lovelock ise şu şekilde yanıt verdi: “Yazılarımızın hiçbir yerinde gezegensel öz düzenlemenin bir amaca yönelik olduğu veya biyota tarafından öngörü veya planlama içerdiği fikrini ifade etmiyoruz.”
Dünya’nın karmaşık ve birbirine bağlı sistemler bütünü olduğunu iddia eden Gaia hipotezi, günümüzde bilim camiasında pek geçerliliği olan bir teori değil fakat bu, hipotezin yanlış olduğunu göstermiyor. Yine de geliştirilmesi ve üzerinde araştırma yapılması gereken tarafları var.
Kaynaklar: 1, 2İlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz: