Dakikalarca, belki saatlerce düşünür dururuz. Söylemeden önceki kronolojik zamanı tekrar gözden geçirir, tekrar tekrar düşünürüz. Sonunda ise şanslıysak, bulabiliriz.
Böyle anlarda beynimizde tam olarak neyin meydana geldiğini biliyor musunuz?
Bir kelimeyi hatırlamaya çalışırken, beynimiz dedektif gibi çalışırken üç kritik bölge devreye giriyor:
1. Anterior Singulat Korteks (ACC)
ACC, bir kelimeyi bildiğinizi hissettiğinizde devreye giren "çatışma dedektörü" olarak da biliniyor. "Biliyorum ama hatırlamıyorum!" hissini yaratan da işte tam olarak kendisidir. Bu bölge, zihninizdeki belirsizliği fark ederek beynin diğer bölgelerine acil durum sinyali gönderir.
2. Prefrontal KorteksPrefrontal korteks, hatırlamaya çalıştığınız kelimeyle ilgili zihninize gelen tüm ipuçlarını kontrol eden kısımdır. Kronolojik olarak düşündüğümüz kelimeyi söyleyene dek yaşadıklarımızı düşünmemizi sağlayan bölge, prefrontal kortekstir.
3. İnsulaİnsula ise kelimenin ses yapısını bulmaya odaklanıyor. Hatırlamaya çalıştığımız kelimeyi bulmak için sesteş ve aynı harflerden oluşan kelimeleri bir araya getirir. Yaşlandıkça, bu bölgenin aktivitesi de azalmış oluyor.
Bu durumu neden yaşlı insanlar daha sık yaşar?
Beynimizde saydığımız bu üç bölge, insan yaşlandıkça küçülerek verimliliğini kaybediyor. Özellikle insula ve ACC'nin hacmi azaldığında, kelimelerin seslerini birleştirmek veya çatışmayı çözmek oldukça zorlaşıyor. Dolayısıyla insan, yaşlandıkça dilinin ucundaki kelimeyi bulamamaya daha meyilli oluyor.
Gelelim beynimizin bu esnada ne yaptığına… İlk olarak kelimenin ilk harfini, hece sayısını hatırlamak için beynimize ipucu veriyor. Bu kısımda kelimeyi bulabilirsek buluyoruz, bulamazsak beyin, kelimeyi düşünmeyi bırakınca arka planda bu arayışa devam ediyor. Ki böyle zamanlarda, unuttuğumuz kelimeyi hatırlamak, daha kolay bir hâle geliyor.
Endişelenecek bir durum mu?
Dilimizin ucuna gelip hatırlayamadığımız kelimelerin olması çoğu zaman normaldir ve hafızanızın sağlıklı olduğunu gösterir. Tabii her anormal şeylerin dozu gibi bunda da bir artış yaşanırsa, kişinin günlük hayatı etkilenmeye başladığı için bir uzmana görünmek gerekiyor.
Artık bir kelime, dilinizin ucuna geldiğinde panik yapmadan sessizce durun. O kelimeyi bulamasanız da beyniniz, onu size verecektir.
Kaynaklar: 1, 2, 3Beyin ile ilgili diğer içeriklerimiz:
