Deprem ve ekonomik krizin faturası ağırlaşıyor. Binlerce şirket kapıya kilit vururken borçla ayakta kalmaya çalışanlar ise aldıkları kredileri ödeyememe riskiyle karşı karşıya.
Ticaret Bakanlığı’nın, Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen illerde esnafın hasar durumlarına ilişkin saha çalışmalarına göre 11 ilde 324 bin 268 esnaf ve 275 bin 831’i tacir-işletme olmak üzere 600 bin 99 esnaf, tacir ve işletme bulunuyor.
19 YILDA 2 MİLYON
11 ilde toplam 125 bin 770 “Acil yıktırılacak, ağır hasarlı, yıkık ve orta hasarlı” ticarethane var. En çok yıkılan ve zarar gören ticarethane sayısı 48 bin 881 ile Hatay’da. Hatay’ı 22 bin ile Kahramanmaraş izliyor. Malatya’da 19 bin 402, Gaziantep’te 12 bin 730 ve Adıyamanda ise 10 bin 747 ticarethane yıkık veya kullanılamaz halde. Lojistik depolarının yıkıldığı kentlerde ticari malların girişinde sıkıntı yaşanıyor. Çadırlarda ve konteynerlerde kalan depremzedeler alışveriş yapacak dükkân bulmakta zorluk çekiyor.
Esnaf ülke genelinde de sıkıntılar içinde. TESK’in verilerine göre son 19 yılda iflas eden esnaf sayısı ise 2 milyon 260 bine dayandı. Bu yılın ilk üç ayında kapanan işletme sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 22 artışla 35 bin 804. Kapanmaların deprem sonrasında yoğunlaşması dikkat çekti. Şubat ayından bu yana kapısına kilit vuran esnaf sayısı 21 bin 273 oldu.
Türkiye’de yaklaşık 2.5 milyon esnaf var. Her birinde ortalama üç kişi çalışıyor. Esnaflar direkt 7 milyon 500 bin kişiye istihdam sağlıyor. Ancak yaşanan yıkıcı deprem, her gün gelen fahiş zamlar, enerji fiyatlarındaki fahiş artışlar nedeniyle iş yapamaz konuma gelen binlerce esnaf işi bırakmak zorunda kalıyor. Esnafın ekonomik krizle birlikte ayakta kalma süresi de kısaldı. İki yılı doldurmadan kapanan işletme sayısı artıyor. Aynı dükkân 10 kere devrediliyor. Yine KOBİ düzeyindeki şirketlerin borç miktarı da artıyor. Gemiyi yüzdürmek için borca sarılan binlerce işletme borcunu döndüremediği için batıyor. Batık KOBİ kredisi miktarı Şubat 2023 itibarıyla 53 milyar 195 milyon TL’ye çıktı. Takipteki KOBİ sayısı ise 343 bine dayandı.
İCRALAR ÇIĞ GİBİ
BDDK verilerine göre, bankacılık sektöründe Şubat 2023 itibarıyla batık kredi miktarı 159 milyar 674 milyon lirayı aşıyor. 2022 Şubat döneminde toplam KOBİ kredileri 1 trilyon 115 milyon TL iken bu rakam bu yılın aynı döneminde 1 trilyon 932 milyon TL’ye yükseldi. Toplam KOBİ niteliğindeki müşteri sayısı da aynı dönemde 5 milyon 318 bin kişiden 5 milyon 914 bine yükseldi. Bu müşterilerin 5 milyon 46 bini mikro işletme niteliğindeki müşteri. Bu tür gelişmeler sonucu UYAP verilerine göre icra dairelerindeki icra ve iflas dosya sayısı 22 milyon 589 bin 732’ye çıktı. Günlük olarak icra ve iflas dairesine gelen dosya sayısı ise 38 bini aşıyor.