Biz düşününce “Neden yön isimlerini kullanmıyorlar?” diyoruz ama bu terimlerin geçmişi, denizcilik tarihinin derinliklerine kadar uzanıyor.
Tabii bir de sancak ve iskele kelimelerinin sağladığı avantajlar var. Bakalım nelermiş.
Sancak ve iskele terimlerin tarihçesi
Denizcilerin sağa "sancak", sola ise "iskele" demesinin kökeni aslında teknelerin yapısına dayanıyor. Teknelerde dümen olmadan önce geminin kıç tarafı da denilen arka kısmında, sağda bulunan bir dümen küreği vardı ve birçok insan sağ elini kullanıyordu.
Teknelerden gemilere geçişte ise dümen genellikle geminin sağ tarafında yer alıyordu. Bu durum, geminin sağ tarafının daha önemli hâle gelmesine neden oldu ve burası "sancak" olarak adlandırıldı. Anglosakson dilinde “steorbord” olarak adlandırılan terim, zamanla da sancak kelimesine dönüştü.
Öte yandan, geminin sol tarafı genellikle limanlara yanaşırken kullanılan taraftı. Çünkü dümen sağda olduğu için geminin sol tarafından yanaşmak daha güvenli ve kolaydı.
Bu yüzden, geminin sol tarafına “yükleme tarafı” anlamına gelen “laddebord” kelimesi yani "iskele" dendi. Dolayısıyla, "iskele" terimi, geminin limana yanaşan tarafını ifade etmek için kullanılmaya başlandı.
Günümüzde, gemilerin dümenleri merkezde olmasına rağmen "sancak" ve "iskele" terimleri kullanılmaya devam ediyor.
Bunun temel nedeni, denizde yön belirtmenin net ve hatasız olması gerekliliği. Örneğin, bir kaptanın "sağ" ya da "sol" demesi, özellikle geminin bir yerinde bulunan birine göre farklı yorumlanabilir.
Ancak "sancak" ve "iskele" dediğinde, herkes hangi tarafın kastedildiğini net bir şekilde anlıyor. Çünkü bu terimler, geminin başına göre her zaman sabit.
Ayrıca denizcilikte birçok uluslararası kural ve protokol, sancak ve iskele terimlerine dayalı. Geceleri gemiler, sancak tarafında yeşil, iskele tarafında kırmızı ışık bulunduruyor.
Bu, diğer gemilerin yönlerini ve pozisyonlarını doğru şekilde anlayabilmeleri için oldukça önemli.
Neden bu terimler önemli?
Denizde, özellikle yoğun trafiğin olduğu bölgelerde, anlık kararların doğru alınması büyük önem taşıyor. "Sancak" ve "iskele" gibi sabit terimler, olası karışıklıkları önler ve güvenliği artırıyor.
Bu terimler sadece büyük gemilerde değil, küçük teknelerde ve yatlarda bile kullanılıyor. Bu sayede, denizciler arasında ortak bir dil oluşuyor ve herkesin doğru yönleri bildiğinden emin olunuyor.
Kaynaklar: Ocean Service, Royal Museums Greenwich, Oceantime Marine, Texas Maritime MuseumDikkatinizi çekebilecek diğer içeriklerimiz: