İnsanlık dışı çocuk ve bebek istismarı, Epstein davası gibi geniş çaplı bir organizasyondan ibaret olmayıp yanı başımızda da bitiveriyor. Haberlerde karşımıza çıkan bakıcılar, akrabalar veya bir başkası. Çocuklarımızı her an koruma altına alsak da güvendiğimiz dağlara kar yağdığında bazen geç olabiliyor.
İşte tam bu yüzden de hem her an panik olmadan hem de “Bizim başımıza gelmez ya!” demeyerek çocuklarımızın davranışlarını anlamakta fayda var. Sevgili ebeveynler, bu yazımız sizin için. Eğer “Çocuğumun cinsel istismara uğradığını nasıl anlarım?” diye bir soru işaretiniz varsa her satırı dikkatle okumanızı tavsiye ederiz.
Keşke tanımlaması olmasa diyeceğiz ama maalesef var. Çocuk istismarı nedir?
Dünya Sağlık Örgütü, çocuk istismarını geniş kapsamda açıklıyor. Güven veya güç ilişkisinden çocuğun sağlığına, yaşamına, onuruna veya gelişimine fiilî ya da potansiyel bir zarar vermek çocuk istismarına giriyor. Bu zarar, fiziksel olabileceği gibi duygusal da olabiliyor. Cinsel istismar, ihmal, ticari sömürünün her biçimi çocuğa yönelik istismar kapsamında.
Çocuk istismarı çeşitlerine de bakalım. Çünkü istismar, sadece fiziksel değil.
Çocukların genellikle yabancı kişiler tarafından zarar gördüğü düşünülse de mağdurların yaklaşık yüzde 90’ını, istismarcısını tanıyor. Bu aileden biri olabileceği gibi komşusu, öğretmeni, antrenörü veya yakından tanıdığı biri de olabiliyor.
Bir çocuğun hayatını kurtarabilmek için istismar çeşitlerini bilmekte fayda var. Çünkü ancak buna göre önlem alabiliriz. Fiziksel istismar, bunun ilk çeşidi. Çocuğun fiziksel olarak yaralanması ya da zarar görme riski ile karşılaşması da fiziksel istismara giriyor.
Aklınıza gelebilecek her cinsel hareket cinsel istismar altında. Tüm bunların yanı sıra çocuklar, maalesef ki duygusal olarak da istismara uğruyor. Çocuğu sürekli küçümsemek, azarlamak, izole etmek ve reddetmek buna dahil.
Ve tabii ki bir de çocukların ticari cinsel sömürüsü var. Epstein davasında olduğu gibi… Tüm dünyada çocuk hakları ihlalinin en kötü formu olan bu sömürü, çocuğun ticari eşya sayılması ile sadece cinsel bütünlüğüne karşı değil, tüm haklarına karşı yapılan bir saldırı. Bir çeşit kölelik…
Çocuğumun istismara uğradığını nasıl anlarım?
Bu sorunun cevaplanması aslında biraz zor. Çünkü her çocuğun yaşadığı travmayı gösterme şekli farklı olabilir. Bazı çocuklar, geniş bir semptom yelpazesine sahipken bazıları hiç göstermeyebilir.
Ayrıca fiziksel değil ama davranışsal belirtiler, çocuğun okulda ya da arkadaşları arasında yaşadığı sorunların göstergesi de olabilir. Bu yüzden de aslında ebeveynler tarafından yapılacak en iyi şey, öncelikle davranış değişikliklerinin farkında olmak, sonrasında ise doğru soruları sormak.
Cinsel istismarın belirtileri bazen açıkça gözünüzün önündedir.
Bir çocuğun cinsel istismara uğradığını fiziksel veya davranışsal belirtiler ile anlayabilirsiniz. Resmî kaynaklara göre bazı örnekler şu şekilde:
İdrar veya dışkıda kanCinsel yolla bulaşan hastalıkYırtık, lekeli veya kanlı iç çamaşırıGenital, anal veya vajinal bölgede yırtılmalar, morluklar, kanama veya şişlik ya da kaşıntı veya ağrıOyuncaklarla veya başkaları ile cinsel oyunlarOlağandışı cinsel bilgiler“Amcamdan hoşlanmıyorum.” gibi yorumlarGüvenli yerlerden ayrılmayı reddetmeUyumada zorluk çekme0-9 yaş arasındaki çocuklarda konuşma yetisini veya idrar kontrolünü kaybetme, gelişim geriliği göstermeye başlamaYatak odası veya banyo gibi belirli yerlerden korkmaYeme bozukluklarıKüçük çocukları cinsel eylemlerde kullanmaKendini itici hâle getirmeOkula gitmeyi reddetmeÖzel bölgelerine çok fazla dokunmaDuygusal hissizlikUyuşturucu, alkol veya yaralama gibi kendine zarar verecek davranışlarKurallara uymamaİntihar düşüncesi veya eğilimiSadece cinsel değil fiziksel istismar da söz konusu olabilir. Bunun belirtilerinin de birçoğu kendini belli eder.
Bebeklikten gençliğe kadar olan süredeki çocukların fiziksel olarak da sıklıkla istismara uğradığı gerçeğini unutmayalım. Eğer istismar denilince sadece cinsellik aklımıza gelirse bazı belirtileri gözden kaçırabiliriz. Fiziksel istismarın da hem fiziksel hem de davranışsal bazı belirtileri var.
Açıklanamayan morluklar, izler, sıyrıklar, kesiklerAçıklanamayan yanıklarAçıklanamayan kırıklar, çıkıklarHayvanlara veya diğer çocuklara şiddet uygulamaMorlukları veya yaralanmaları gizlemek için normalden farklı giyinmeAgresif davranışlar ve içe kapanıklıkYaralanmaların nasıl meydana geldiği sorularına “Hatırlamıyorum” denmesi veya tutarsız söylemlerde bulunmasıTıbbi nedeni olmadan yatak ıslatma veya kirletmeBaş ağrısı, mide bulantısı gibi psikosomatik şikâyetlerUzun süreli ishal veya kusmaSaldırganlık, geri çekilme, depresyon, anksiyeteKendine zarar verme (Uyuşturucu, alkol, intihar girişimleri)Dikkat çekmeye yönelik davranışlarCinsel istismardan şüpheleniyorsanız ne yapmalısınız?
Çocuğunuzun cinsel, fiziksel veya duygusal istismara uğradığından şüphelendiğiniz zaman en zoru da konuşacak doğru kelimeyi bulmaktır. Ancak yapılacak en önemli şeyin, dinlemek olduğunu unutmamalısınız.
Rahatlık ve destek vermek, güven duygusunu da getireceği için onu her zaman dinlemeye hazır ve istekli olduğunuzu belirtmelisiniz. Çünkü çocuğunuzun başlangıçta, olayın tamamını anlatmaya hazır olmayabileceğini bilmelisiniz.
Yaşına uygun bir dil kullanmak, sakin olmak, başının dertte olmadığını hatırlatmak, onaylama ve güven dolu sözler söylemek, empati göstermek çocuğunuzu incitmeden süreci doğru yönetmenize yardımcı olacaktır.
Ona dokunarak iletişim kurmaktan kaçınmak, tutamayacağınız sözler vermemek, yönlendirici soru sormamak, yorum yapmamak, hiyerarşik bir oturma düzeninden kaçınmak ise dikkat etmeniz gereken diğer noktalar.
Ve tabii ki çocuğunuza konuşmanın sonunda adli süreçte kendisini mahkemede ya da ilgili makamlarda dinleyeceklerini, kendisinden olayı anlatmasının isteneceğini açıklayın. Sonrasında ise suçu bildirmeniz gerekiyor. Bunun için doğrudan cumhuriyet savcılığına veya kolluk kuvvetlerine gidebileceğiniz gibi Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının İl Müdürlüklerine de başvurabilirsiniz. Alo 183 Sosyal Destek Hattı ise doğrudan telefondan ulaşabileceğiniz bir diğer başvuru kanalı.
Kaynaklar: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Child Abuse, Child Mattersİstismarın maalesef her türlüsü mevcut: