Basit bir formülden yola çıkarak sıcaklığı ölçmenin eğlenceli yolunu sunan Dolbear Yasası aslında epey ilginç. Üstelik ortamlarda da satabileceğiniz havalı bilgilerden.
“Bir cırcır böceğiyle sıcaklığın nasıl ilgisi olabilir ki?” diye düşünüyorsanız merakınızı daha fazla artırmadan nasıl mümkün olduğunu anlatalım.
Dolbear Yasası’na göre cırcır böceklerinin çıkardığı ses, hava sıcaklığıyla bağlantılı.
Amerikalı fizikçi Amos Dolbear’ın 1897’de ortaya attığı, cırcır böceklerinin sesiyle sıcaklığın ölçülebildiğini savunan yasanın formülü şu şekilde:
T=50+(N-40)/4Dakikada 40’tan fazla cırcır sesi duyulduğunda kullanılan bu formüde N, cırcır böceğinin 1 dakika içinde çıkardığı cırcırlama sesiyken T, Fahrenheit cinsinden hava sıcaklığını temsili. Formüle göre cırcır böceği sesinin sayısının her 4 artışında, sıcaklık da ortalama 1 derece Fahrenheit artış gösteriyor.
Spesifik sayılarla anlatalım:
30 derece, Fahrenheit cinsinden 86'dır. Bir cırcır böceği bu esnada 86=50(N-40)/4 formülüne göre 96 kere öter. Yani dakikada 96 kere öter de diyebiliriz.
Tam tersi şekilde düşünecek olursak, 10 saniye boyunca bir cırcır böceğinin ötme sayısını sayıp 10 bulursanız bu sayıyı 6 ile genişletip dakikada 60 ötüş olduğu sonucuna varabilirsiniz. T=50+((60-40)/4) denkelmin sonucuna göre T=55 Fahrenheit, yani 12.8 derecedir.
Cırcır böceklerinin türlerine göre formül değişebiliyor.
İlk formülden sonra yapılan çalışmaların sonucunda cırcır böceklerinin farklı türlerinde, farklı formül ortaya çıkabileceği anlaşıldı fakat geneline baktığımızda aslında hep aynı. Formül üzerinden gösterecek olursak:
T=a+(N-b)/cYukarıdaki formüldeki a,b,c harfleri; türden türe değişebilir. Ayrıca tabii ki bu sıcaklık ölçme yöntemi, %100 doğruluğa da sahip değil. Çevresel faktörlere göre değişiklik gösterebiliyor. Yine de hesaplaması eğlenceli ve doğruluk payı var.
Peki cırcır böceğinin sesi, sıcaklığa göre nasıl değişiyor?
Cırcır böceğinin cırcırlama hızının sıcaklığa göre değişmesinin nedeni, soğukkanlı veya "ektotermik" olmaları. Yani vücut sıcaklıklarının, dış ortam sıcaklığıyla aynı olması.
Çıkardıkları ses, kasların kasılmasını gerektiriyor ve sıcaklık, kas kasılması için gerekli kimyasal reaksiyonun ne kadar hızlı gerçekleşebileceğini belirliyor. Böylece kaslar sıcak havada daha hızlı kasıldığından daha sık ses çıkarmaları sağlanıyor.
Kaynaklar: Wolfram, Thought Coİlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz: