Otomobillerde ölümlü kazalara karşı alınan en etkili önlemlerden biri olan hava yastıkları, dünya üzerinde yalnızca birkaç şirket tarafından üretilebiliyor. Üretim ve test aşamalarında yaşanan zorluklardan dolayı az sayıda üreticinin yer aldığı bu sektörde, otomotiv tarihinin en büyük skandallarından biri yaşandı.
Takata markası size tanıdık gelmeyebilir ancak otomobil üretcileri bu markayı çok yakından tanıyor. Japon hava yastığı üreticisi Takata, 2000'li yıllarda ürettiği hava yastıklarının şişirme mekanizmasındaki sorun ortaya çıkana kadar, otomotiv sektöründe ürettiği güvenilir donanımlarla adından söz ettiren bir şirketti. Ölümlü ve yaralanmalı kazalara sebep olan, dev şirketi iflasa sürükleyen ve 19 farklı otomobil üreticisini zarara sokan bu sürece en baştan birlikte göz atalım.
Her şey Takata’nın 1990’ların sonuna doğru, amonyum nitratın kullanıldığı hava yastığı şişirme mekanizmaları üretmek istemesiyle başladı.
O döneme kadar, Takata’nın ürettiği hava yastıklarında ciddi bir sorun yaşanmamıştı. Bu yüzden birçok otomobil üreticisi Takata ile çalışıyordu. Tasarımı yapılan yeni nesil hava yastıkları, belirli testlerden geçirildi ve üretimine onay verildi. Daha sonra ölümlere ve yaralanmalara sebep olacak hava yastıkları, o dönem Takata’nın anlaşmalı olduğu otomobil üreticilerinin araçlarına yerleştirilmeye başlandı.
Takata ve diğer üreticiler için süreç gayet yolunda gidiyordu. Takata’nın problemli hava yastığı şişirme mekanizmasını taşıyan araçlar, trafiğe çıkmaya başlamıştı ve herhangi bir sorun rapor edilmemişti. Âdeta fırtına öncesi sessizlik yaşanıyordu.
2000 yılında ortaya çıkan bir belge, otomotiv endüstrisinde tozu dumana kattı.
Takata’nın şirket içi notlarının yer aldığı belgede, test aşamasında hava yastığı şişiricilerinin düzgün çalışmadığı ve bazılarının patladığı belirtiliyordu. Hemen harekete geçen ABD Adalet Bakanlığı, durumu araştırmaya başladı.
Uzun süren soruşturma sonrasında 2004 yılında ismi açıklanmayan bir Takata yöneticisi ile ceza anlaşması yapıldı. Takata yöneticisi, yaşananları itiraf edecek ve alacağı cezada indirim yapılacaktı. Şirket yöneticisi, hava yastığı şişirme mekanizmalarının test sonuçlarının manipüle edildiğini itiraf etti ve Takata’nın suçu resmiyet kazanmış oldu.
Takata yöneticisinin itirafından tam 3 ay sonra, hava yastıklarının patladığı bir kaza rapor edildi.
Rapora göre ABD'nin Alabama eyaletinde gerçekleşen kazada 2001 model Honda Accord’un hava yastıklarından biri açıldıktan sonra patlamıştı. 2004’teki bu kazayı, 2007 yılında 3 patlayan hava yastığı vakası takip etti. Kaza raporları yine Honda’dan geliyordu. Kullanıcıların Honda’ya olan bakışı değişmeye ve şirketin itibarı zedelenmeye başlamıştı ve sorunlu hava yastıklarının sebep olduğu ilk geri çağırma gerçekleşti.
Problemli hava yastıklarından en çok etkilenen şirket olan Honda, 2008 yılında 4000 otomobili geri çağırdı. Hava yastığı mekanizmalarını ücretsiz olarak değiştiren şirket, müşterilerinin güvenliğine önem verdiklerini ve bu sebeple araçları geri çağırdıklarını açıklamıştı.
Ne yazık ki Honda’nın bu girişimi ölümlü kazaların önüne geçemedi. 2009 yılında Oklahoma’da 2001 model Honda Accord kullanan bir sürücü, patlayan hava yastığı ve etrafa saçılan şarapnel parçaları sebebiyle hayatını kaybetti.
Yaşanan ölümlü kazadan sonra yeniden harekete geçen Honda, aynı yıl yarım milyondan fazla otomobili geri çağırdı.
Honda tarafındaki bu geri çağırmalar, daha sonra sektörün diğer dev şirketlerine de sıçrayacaktı. 2009 yılında yarım milyon aracın geri çağrılması, tüm dünyada ses getirmişti. Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği İdaresi NHTSA, olayı soruşturmak için kolları sıvadı. Fakat sonrasında şirketin araçları geri çağırarak sorumlu davrandığı gerekçesiyle soruşturmayı sonlandırma kararı aldı.
2014 yılında dosyayı tekrar açan NHTSA’in bu sefer bu vakanın peşini bırakmaya niyeti yoktu. Soruşturmayı detaylı şekilde yürüten NHTSA, Takata’ya ilk cezayı 2015 yılında kesti. Japon üretici yaşanan sorun hakkında NHTSA’in yönelttiği sorulara cevap vermediği her gün için 14.000 dolar ödemeye mahkûm edildi. NHTSA, Takata’dan yanıt beklerken hava yastıklarının sebep olduğu ölümlü kaza sayısı altıya yükselmişti.
Takvimler 18 Mayıs 2015’i gösterdiğinde Takata, tüm sorumluluğu üzerine aldığını açıkladı.
Geliştirdiği bazı ürünlerin kusurlu olabileceğini belirten Takata, NHTSA ile anlaşma sağladı. Japon üretici, 200 milyon dolar tazminat ödemeyi de kabul etmişti. Ayrıca yapılan anlaşmada BMW, Fiat Chrysler, Daimler, Ford, Genel Motors, Honda, Mazda, Mitsubishi, Nissan, Subaru ve Toyota’nın da aralarında olduğu otomobil üreticilerinin, problemli hava yastığına sahip 32 milyon aracının geri çağrılma kararı alınmıştı.
2016 yılı, Takata için daha da kötü bir yıl olacaktı. Ölümlü kazaların sayısının 10’a çıkması ve 35-40 milyon aracın dahil olacağı geri çağırma kararının alınması, Takata’yı iyice köşeye sıkıştırmıştı. Yaşananlar, ABD’deki en büyük geri çağırma olarak tarihteki yerini almış oldu.
2017 yılı ise Takata’nın beyaz bayrağı çektiği bir dönemin başlangıcı olacaktı.
ABD’de süren mahkeme sonuçlanmış ve şirketin 1 milyar dolar ceza ödemesi kararlaştırılmıştı. 1 milyar doların 125 milyon doları kazada hayatını kaybedenlerin ailelerine, 850 milyonu ise otomobil üreticilerine ödenecekti. Kalan 25 milyon ise şirkete işlediği suçun cezası olarak kesilmişti.
Japon üretici Takata, gelen bu cezalara dayanamadı ve 26 Temmuz 2017 tarihinde iflas başvurusunda bulundu. O tarihten bugüne geri çağırmalar hız kesmeden devam ederken Takata da kendisine kesilen cezaları ödemeye devam ediyor.
Kaynaklar: Productsafety, NHTSAİlginizi çekebilir: