Son yılların en çok tartışılan yatırım araçları arasında yer alan kripto paralar, doğru zamanda doğru kripto varlığa para yatıran yatırımcıları çok ciddi anlamda zengin etti. Ancak bunun tam tersi de olmadı değil. Bazı kripto varlıklar, geçtiğimiz yıllar içerisinde piyasalardan silinip gitti. Bazıları ise yıllardır bir arpa boyu yol kat edemedi.
Peki kripto paraların fiyatları neye göre belirleniyor? Örneğin Bitcoin, nasıl oluyor da önce 60 bin dolara kadar yükselip, ardından 15 bin dolar seviyesine kadar gerileyebiliyor? Bu içeriğimizde, kripto varlıkların fiyatlarının neye göre değiştiğine yakından bakacağız. Gelin başlayalım.
Kripto varlıkların fiyatını belirleyen, düşüş ve yükselişlere yol açan şeyler nelerdir?Bitcoin fiyatıArz talep dengesiVerilen sözlerin tutulup tutulmaması"Burn", yani yakım işlemleriMadencilikMedya etkisiPump ve dump hareketleriKripto varlığın gerçek hayatta bir işe yarayıp yaramamasıSpekülasyonlarBitcoin fiyatıKripto para piyasalarının kralı, hiç şüphesiz Bitcoin'dir (BTC). Bugün aslında neredeyse tüm kripto varlıklar, bir şekilde Bitcoin'e bağlı olarak değer kazanır veya kaybeder. Eğer kripto varlıkların fiyat grafiklerini incelerseniz, Bitcoin'e benzer grafikler görürsünüz.
Bu yüzden, yatırım yaptığınızda sadece yatırım yaptığınız kripto varlığın fiyat grafiğini değil, Bitcoin'in de fiyat grafiğini takip etmeniz gerekmektedir.
Yukarıdaki görselde, dünyanın en büyük hacimli 10 kripto varlığını görüyorsunuz. Bitcoin'in olduğu sekmenin en sağında, bu kripto para biriminin son bir haftalık fiyat grafiği yer alıyor.
Dikkat edecek olursanız, Tether (USDT) ve USD Coin (USDC) gibi dolara bağlı stabil coinler haricindeki tüm kripto varlıkların fiyat grafiği birbirine benziyor. Bitcoin'deki baskınlık, diğer varlıkların değerini doğrudan etkiliyor.
Arz talep dengesiDünya genelinde para karşılığı olan hemen her şey için arz-talep dengesi vardır. Bu tabiri en basit hatlarıyla şöyle anlatabiliriz: Belirli miktarda üretilen bir varlık, zaman içerisinde ne çok talep görürse, o kadar değerli hale gelir. Bu durum petrolden tutun da tuvalet kağıdına kadar geçerlidir. Haliyle kripto varlıklar için de...
Dünya üzerinde satın alabileceğiniz maksimum Bitcoin adedi 21 milyondur. Hala bir bölümü şifreli olan bu Bitcoin'lerin tamamı dolaşıma girdiğinde, başka bir Bitcoin'in üretimi olmayacaktır. İşte bu durum, talebin şimdiki gibi olması halinde Bitcoin'in fiyatını doğrudan yükseltebilir.
Çünkü az miktarda kalmış bir varlığa olan talebin yüksek olması, fiyatın artmasına yol açar. Bunun tersi de söz konusudur. Bugün trilyonlarca adet basılan kripto varlıklar var. Bunlar için yeterli sayıda alıcı bulunamaz ise değer kaybı kaçınılmaz olacaktır.
Verilen sözlerin tutulup tutulmamasıHer kripto varlık projesi belirli bir amaca hizmet etmesi için hayata geçirilir. Ekip; günler, haftalar, aylar ve yıllar içerisinde neler yapacağını whitepaper olarak bilinen belgelere yazar. İşte whitepaper'a yazılan her şey aslında ekibin sözleridir.
Eğer sözler tutulur, projeler amaçlandığı gibi geliştirilmeye devam ederse güven ortamı sağlanır ve kripto varlık değer kazanır. Whihepaper'a yazılanların aksine hareket eden projelerin nihai sonları ise yok olmaktır.
"Burn", yani yakım işlemleri
Kripto para camiasında "coin yakmak" diye bir tabir vardır. Bu tabir, belirli miktardaki kripto varlığın, önceden belirlenmiş bir zamanda yok edilmesi anlamına gelmektedir. Yakım işlemleri kripto varlığın fiyat hareketine doğrudan etki etmez ancak arz talep dengesi için önemlidir. Düzenli yakım arzı azaltır. Talebin artması ise kripto varlığı değerlendirir.
MadencilikBitcoin, madencilik ile üretilen bir kripto para birimidir. Şifreleri çözmeyi başaran madenciler, ödül olarak Bitcoin kazanırlar. Burada şöyle bir denge vardır: Kripto para madenciliği için bir maliyet doğar (madencilik cihazı ve elektrik gibi).
İşte bu maliyet ne kadar yükselirse madencilerin satış için sunacakları fiyat da o kadar yükselecektir. Neticede kripto para madenciliği hayır için yapılan bir iş değildir. Devasa tesisler kurulur ve kar edilmeye çalışılır.
Medya etkisiBir sabah uyanırsınız ve televizyonlarda kripto varlıkların konuşulduğunu görmeye başlarsınız. Özellikle de Bitcoin fiyatları, sabah haberleri veya ana haber bültenlerinde konuşulmaya başlar. Bir süre sonra Bitcoin gibi birkaç kripto varlığın da konuşulmaya başladığına tanıklık edersiniz.
İşin sonunda profesyonel yatırımcılardan tutun da olayla hiçbir alakası olmayan mahalle esnafı bile o kripto varlıkları konuşur. İşte bu durum, fiyatlara pozitif etki eder. Kripto varlıklarla ilgili olumsuz haberler pompalanması, tersi etki yapar.
Pump ve dump hareketleri
Bazen tek bir büyük yatırımcı (balina) veya bir grup yatırımcı, tek bir kripto varlığı satın alır. Bu bazen birkaç gün, bazense birkaç dakikada gerçekleşir. Yüksek miktarda alımlar, fiyatın artmasına (pump) yol açar. Satışlar ise fiyatları düşürür (dump).
Tavsiye: Siz siz olun, ne olursa olsun pump gruplarına girmeyin. Birkaç dakika içerisinde tüm varlığınızı kaybedebilirsiniz. Zira doğru anda satış yapamazsanız, yüzde 99 olasılıkla zarar edeceksiniz.Kripto varlığın gerçek hayatta bir işe yarayıp yaramamasıHer kripto varlığın bir üretim amacı olduğundan zaten bahsetmiştik. İşte bu amaçlar, kripto varlığın fiyatı için büyük önem arz eder. Eğer bir kripto varlık alışveriş, oyun, sanat veya gündelik herhangi bir şey için kullanılmaya başlarsa bilin ki değerlenecektir.
Ancak toplumun çok küçük bir kesimine hitap eden veya gerçek anlamda bir işe yaramayacak olan kripto varlıklar, değerlenmede zorluk yaşayacaktır.
SpekülasyonlarMilyarder iş insanı Elon Musk, kripto para camiasının en büyük spekülatörlerinden bir tanesidir. Elon Musk öyle bir hale geldi ki ağzından çıkan her sözün kripto para camiasında karşılığı var. Belki hatırlayanlarınız vardır; WhatsApp bir dönem tepki çeken kararlar almış ve bir alternatif olan Signal, o dönemlerde çok konuşulmuştu.
Elon Musk, Signal'i öven paylaşımlar yapmış ve platforma yatırım yaptığını söylemişti. Bunun üzerine sayısız yatırımcı "Signal Advances" isimli bir şirkete yatırım yapmaya başlamış, hisse senedi değerlerini 13 katına çıkarmışlardı. Oysa ki Signal Advances isimli şirketin mobil uygulama olan Signal ile hiçbir bağı yoktu.
İşte böyle olaylar, ne yazık ki kripto varlıkların fiyatlarını doğrudan etkiliyor. Ancak bunun çok büyük bir risk olduğunu unutmamak gerek. Bugün bir sözüyle Dogecoin'i (DOGE) uçuran Elon Musk, yarın yatırımcıların DOGE düşmanı haline gelmesine neden olabilir. Daha güvenli kripto varlık yatırımları için, spekülasyonlardan uzak olanları tercih etmekte fayda var.