Gazeteci Noyan Doğan, bugünkü yazısında SGK'nın kaçak çalışanlar ve maaş için boşananlar başta olmak üzere usulsüz işlemler için attığı adımları kaleme aldı.
Doğan'ın konuya dair yazısı işte şöyle:
KAYIT dışı istihdam ile mücadele uzun süredir hükümetin gündeminde. Ne demek kayıt dışı istihdam?
Kişiler çalışıyorlar ama sosyal güvenlik sistemine, yani SGK’ya kayıtlı olmadan, kayıt dışı çalışıyorlar. 2010’larda kayıt dışı istihdam oranı yüzde 40 ila 43’lerdeyken, 2023 yılında bu oran yüzde 25.42’ye düştü. Bu da şunu gösteriyor, istihdam edilenlerin yüzde 25’i SGK’ya prim ödemeden, kayıt dışı çalışıyorlar. Oran yine yüksek ama geçtiğimiz yıllara göre düşüş görülüyor. Bu durum sosyal güvenlik sisteminin bütçesini olumsuz etkiliyor; SGK’nın prim gelirleri azalıyor, giderleri karşılamak için devlet bütçesine başvuruluyor.
Bunu niye yazdım? SGK, 2023 yılına ait kayıt dışılıkla ilgili tüm verileri detayları ile açıkladı. Sosyal güvenlik sisteminde kayıt dışılığın ya da sahteciliğin birçok yolu var. Mesela, prim gün sayısı emeklilik için yetmeyenlerin bir tanıdığının şirketinde kendini sigortalı göstermesi. Mesela, bu iş için kurulmuş paravan şirketlere para verip de sahte sigortalı olunması. Mesela, ölen babadan maaş alabilmek için boşanma yoluna gidilmesi. Mesela, hamilelik döneminde sağlık hizmetlerinden yararlanabilmek ve doğum öncesi ile sonrasında iş göremezlik ödeneğinden faydalanmak için bir yerde çalışılıyor gösterilmesi. SGK, bunların tamamını değil ama bir kısmını tespit ediyor. Nitekim 2023 yılı için de tespit etmiş. Sonuçları tek tek paylaşayım.
AYLIKLARI KESİLDİ
- Yapılan denetimler sonucunda 2023 yılında 20 bin 811 kişinin kayıt dışı çalıştığı tespit edilmiş; bunların 2 bin 264’ü yabancı uyruklu çalışanlar.
- 2023 yılında 1.533 işyerinin sahte olduğu tespit edilmiş.
- Sigortası olması için tanıdığının yanında çalışıyor gösterilen sahte sigortalılardan bahsettim ya; geçen senen 89 bine yakın sahte sigortalı tespit edilmiş.
- Bir de vefat eden babadan yetim aylığı alabilmek için eşinden boşananlar var. SGK; bu şekilde boşandığı eşi ile birlikte yaşamaya devam eden 2 bin 418 kişiyi tespit ederek, aylıklarını kesmiş.
- Yine yapılan denetimler sonucunda 2023 yılında 112 bin 421 tescilsiz sigortalı, 15 bin 443 tescilsiz işyeri tespit edilmiş.
- Denetimler ve tespitler sonucu SGK, 1.2 milyar TL’nin üzerinde para cezası yazmış.
- 2023 yılında, prime esas kazanç seviyesi yüzde 20 ve üzerinde azaldığı belirlenen 181 bin kişiye bilgilendirme amacıyla SMS gönderilmiş. Bu ne demek? İşveren düşük sigorta primi ödemek için çalışanın maaşını eksik göstermiş ya da maaşın tamamını bordroya yansıtmamış; SGK’da prim düşüşünden bunu tespit ederek, çalışana ‘prim eksik yatıyor mesajı göndermiş.
EMEKLİLİK İPTAL EDİLİYOR
Dikkatinizi çekerim, paylaştığım bu veriler sadece 2023 yılına ait. Hemen hemen her yıl SGK benzeri sayılarda kayıt dışı çalışan ya da sahte sigortalı tespit ediyor. Peki, bu tespitler sonucu ne oluyor? Sigortalılık ve prim günleri iptal ediliyor, ödenen primler iade edilmiyor. Emekli olunmuşsa, aylık kesiliyor, emeklilik iptal ediliyor, ödenen maaşlar faiziyle geri alınıyor. Sahte sigortalılık süresince hem kendi hem de yakınları adına ödenen tüm sağlık giderleri geri isteniyor. Sahte sigortalı için hapis cezası istemiyle suç duyurusunda bulunuluyor. Sigortalı kişiye ödenen iş göremezlik aylıkları faiziyle birlikte geri alınıyor. Kişiyi sahte sigortalı olarak gösteren işveren ciddi tutarlarda ceza ödüyor, sahte sigortalı emekli aylıklarını, sağlık giderlerini ödeyemezse işverenden talep ediliyor, sahtecilik yaptığı için hapis cezası ile yargılanıyor.