Son yıllarda bazı hayvanların çiftleşmeden hamile kaldığına dair haberler duyuyoruz değil mi? Bu durum, doğal yasaları âdeta hiçe sayıyor gibi görünüyor.
Peki, "bakire doğumlar" nasıl mümkün olabiliyor ve neden daha sık görülüyor?
Bazı bilim insanları, bu hamileliğin partenogenez adı verilen fenomen sonucu olabileceğini öne sürdüler.
Partenogenez, bir yumurtanın sperm tarafından döllenmeden embriyo hâline gelmesi anlamına gelir. Süreç, özellikle böceklerde yaygındır ancak omurgalılarda daha nadir görülür.
2001 yılında esaret altındaki büyük çekiç başlı köpek balığının doğum yapmasından bu yana, köpek balıkları ve sürüngenlerde daha fazla vaka rapor edilmiştir.
Bilim insanları, partenogenezin neden meydana geldiğini tam olarak anlayamasalar da bunun dişilerin genetik materyallerini yavrularına aktarmak için son bir çaba olduğunu öne sürüyorlar.
Peki partenogenez nasıl işliyor?
Normalde hayvan üremesinde yumurtalar, genetik materyal ve diğer hücresel yapıları paylaşan mayoz sürecinde üretilir. Süreç, polar cisimcikler adı verilen üç hücresel yan ürün oluşturur.
Bu polar cisimcikler dişi tarafından yeniden emilir ancak partenogenezi durumunda, polar cisimciklerden biri yumurtayı dölleyerek geçerli bir embriyo oluşturur.
Yani süreç, klonlamadan farklıdır ve bazı dezavantajları vardır. Örneğin partenogenez yoluyla üreyen yavrular, annelerinden daha az genetik çeşitliliğe sahip olurlar.
Bazı türler için aseksüel üreme avantajlı olabilir. Örneğin Meksika ve Kaliforniya'daki bazı kırbaç kuyruklu kertenkele popülasyonları tamamen dişi hâle gelmiş ve aseksüel olarak ürerler.
Tüm türler partenogeneze iyi adapte olmamıştır.
Köpek balıklarında partenogenez yoluyla doğan yavrular, genellikle kısa ömürlü olup cinsel olgunluğa nadiren ulaşırlar.
Zebra köpek balıklarında yapılan yapay tohumlama denemelerinde, bilim insanları partenogenetik yavruların hayatta kalma şansını inceledi.
Çalışma; partenogenezle üretilenlerin, cinsel olarak üretilenlere kıyasla ortalama bir yıl daha az yaşadığını ortaya koydu.
Kaynaklar: BBC, National Geographicİlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz: