Genel kabule göre zeka, merkezi bir sinir sistemi gerektiriyor. Bu sayede elektrik sinyalleri bilgiyi sinir hücreleri arasında taşıyarak işlenmesini sağlıyor.
Böyle bir sistemden mahrum olan bitkilerdeyse su, mineral ve diğer besinleri taşıyan bir dolaşım sistemi yer alıyor. Bu nedenle bitkilerin zekaya sahip olmadığı kabul edilirken ABD'deki Cornell Üniversitesi'nden araştırmacılar bu tanımın güncellenebileceği görüşünde.
Plant Signaling and Behavior adlı hakemli dergide yayımlanan araştırmada Kuzey Amerika'da bulunan bir altınbaşak türü olan Solidago altissima incelendi.
Bu bitkiler böcekler tarafından yenmeye çalışıldığında uçucu organik bileşik denen bir kimyasal salgılayarak hasar gördüğü ve iyi bir besin kaynağı olmadığı sinyalini veriyor. Bitki aynı anda kırmızı ışığı yapraklarından yansıtma biçimini de değiştiriyor.
KENDİLERİNİ BÖCEKLERE KARŞI KORUYABİLİYORLAR
Çevredeki bitkilerin bu değişimi fark edebildiğini saptayan araştırmacılar, bu iki yolla bitkilerin komşularını tehlikeden haberdar ettiğini söylüyor. Diğer bitkinin böceklerin saldırısına uğradığını fark eden altınbaşaklar daha hızlı büyüyüp daha fazla uçucu organik bileşik salgılayarak kendilerini korumaya çalışıyor.
Çalışmanın yazarlarından Andre Kessler "Bu bizim zeka tanımımıza uyuyor" diyor.
Bilim insanları tütün bitkisinde de benzer davranışlar gözlemlerken, bazı yabani domateslerin kırmızı ışığı yansıtmasındaki değişimin, çevredeki bitkilerin salgıladığı uçucu organik bileşik miktarını artırdığına değiniyor.
Araştırmacılar etrafta başka bitki olmadığında altınbaşakların yapraklarından yansıttığı ışığı değiştirmediğini söylüyor. Ayrıca bitkilerin, tehlike sinyali veren kimyasalı "koklayabildiği" tespit edilirken Kessler şu ifadeleri kullanıyor:
Gelecekteki bir durumu tahmin etmek için çevresel bir ipucu kullanarak buna göre hareket edebiliyorlar.
Daha önceki çalışmalarda çeşitli bitkilerin zarar görünce benzer şekilde iletişim kurduğu bulunmuştu. Fakat yakın zamanda çıkan araştırmayı yürüten ekip altınbaşakların mevcut çevresel duruma göre tepki verdiğini öne sürüyor.
Kessler "Çevreden aldığı bilgiye bağlı olarak bitki standart davranışını değiştiriyor" diyor.
Zeka tanımının problem çözme becerisini de içerdiğini belirten araştırmacılar, altınbaşakların bu özelliğini dayanak göstererek makalede şöyle yazıyor:
Bu tanım ve toplanan kanıtlar göz önüne alındığında, asıl soru bitkilerin zeki davranışlar sergileyip sergilemediği değil, sinir sistemi olmadan bunu nasıl başardıkları ve bu davranışların ekolojik sonuçlarının ne olduğu.
Öte yandan bazı bilim insanları bu tip özellik veya becerileri açıklamak için zeka kelimesinin kullanılmasına şüpheyle yaklaşıyor.
Bu tür soru işaretlerinin giderilmesi için, bitkilerin kendilerine has iletişim, algılama ve öğrenme süreçlerine dair daha fazla araştırma gerekiyor.