NASA, Ay için yeni bir zaman sistemi geliştirdiğini açıkladı. Beyaz Saray, nisan ayında NASA’dan bu yeni standardı 2026 yılına kadar oluşturmasını istemişti. Bu talebin üzerinden yaklaşık beş ay geçti.
Ajans yakın zaman önce yaptığı açıklamada, "ABD hükümeti paydaşları, ortaklar ve uluslararası standart kuruluşları" ile iş birliği yaparak Koordineli Ay Saati (LTC) oluşturacağını duyurdu.
Ay saati neden ayrı olmalı?
Ay’ın neden kendi zaman dilimine ihtiyaç duyduğunu anlamak için Einstein’a bakmak yeterli. Görelilik teorilerine göre, zaman, hız ve yerçekimine göre değiştiği için, zaman göksel komşumuzda (daha zayıf yerçekimi nedeniyle) biraz daha hızlı ilerliyor. Bu da Ay’daki bir günün Dünya’dakine göre 56 mikro saniye daha uzun olmasına neden oluyor. Böylesine küçük bir farkın bile, gelecekte yapılacak hassas uzay görevlerinde hatalara neden olabileceği söyleniyor.
Eğer birisi Ay'ın yörüngesinde dönüyorsa, Dünya'da bulunan ve bir gün boyunca göreliliğin etkilerini telafi etmeyen bir gözlemci, yörüngedeki astronotun gerçekte bulunduğu yerden yaklaşık 168 futbol sahası uzakta olduğunu düşünecektir.
NASA zaman ve standartlar lideri Cheryl Gramling yayımlanan basın bülteninde şu açıklamayı yaptı:
"Işık hızında hareket eden bir şey için 56 mikro saniye, yaklaşık 168 futbol sahası mesafesini kat etmeye yetecek bir süredir. Eğer bir astronot Ay'ın yörüngesinde dolanıyorsa ve Dünya'daki bir gözlemci görecelilik etkilerini hesaba katmadıysa, o gözlemci bir gün boyunca yörüngedeki astronotun aslında bulunduğu yerden yaklaşık 168 futbol sahası kadar uzakta olduğunu düşünecektir."
Nisan ayında Beyaz Saray’ın yayımladığı bir notta, NASA’nın Ticaret, Savunma, Dışişleri ve Ulaştırma Bakanlıkları ile birlikte LTC’nin tanıtımını 2026 yılının sonuna kadar planlaması hedeflendi.
Küresel paydaşlar, özellikle Artemis Anlaşmaları’na imza atan ülkeler de süreçte rol oynayacak. Anlaşmayı imzalayan 43 ülke bulunuyor. Haziran 2024'te Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Türkiye'nin de Artemis ile ilgilendiğini açıklamıştı.
Artemis Anlaşmaları: ABD hükümeti ile diğer hükümetler arasında, uzayda uyulması beklenen normları açıklayan bir dizi bağlayıcı olmayan çok taraflı düzenleme.
NASA’nın Uzay İletişim ve Navigasyon (SCaN) programı bu girişimi yönetecek. LTC’nin hedeflerinden biri, Mars da dahil, gelecekte diğer göksel cisimlere de ölçeklenebilir olması. Zaman standardı, Ay’daki atom saatlerinin ağırlıklı ortalaması ile belirlenecek, ancak bu saatlerin yerleri hala tartışma aşamasında. Bu tür bir ağırlıklı ortalama, bilim insanlarının Dünya’nın Eşgüdümlü Evrensel Zaman (UTC) hesaplama yöntemi ile benzerlik gösteriyor.
NASA, Artemis programı aracılığıyla Ay’a insanlı görevler göndermeyi planlıyor.
Eylül 2025’te yapılması planlanan Artemis 2, dört kişiyi Ay’ın etrafında bir geçiş yapacak şekilde gönderecek. Bir yıl sonra, Artemis 3 astronotları Ay’ın Güney Kutbu yakınlarına iniş yapmayı hedefliyor.