Düz vites bir araba kullanmak, araba gurmeleri iyi bilecektir ki en eğlenceli ve iyi kullanmanızı ödüllendirici araba sürüş deneyimini sağlar. Ancak aynı zamanda biraz beceri ve dikkat gerektirir, zira dikkatli olmazsanız sürücülerin yaygın olarak karşılaştığı ‘vites değiştirirken arabalarının sarsılması veya teklemesi’ durumunu yaşayabilirsiniz.
Rahatsız bir sürüş deneyimine neden olan, yakıt verimliliğini azaltan ve motorunuza/şanzımanınıza zamanla zarar veren bu durum gerçekten sinir bozucu. Bu sinir bozucu duruma neden olan birkaç sebep var, bariz olanı tabii ki yanlış vitese atmak. Bi' ona değinelim, ardından diğer sebeplerini ve önlemlerine de geleceğiz.
Önce ana sorumuzu cevaplayalım: Arabayı yanlış vitese atınca neden sarsılırız?
Arabayı yanlış vitese atmanın neden olduğu sarsıntılar, motordaki ve diğer mekanik bileşenlerdeki aşırı yüklenmeden kaynaklanır. Araba, farklı hız ve tork değerleri için tasarlanmış birden fazla vitese sahiptir ve doğru vites seçimi, aracın verimli bir şekilde hareket etmesini sağlar. Ancak yanlış vitese atmak, motordaki hız ve tork oranının yanlış olması nedeniyle aşırı yüklenmeye neden olabilir.
Örneğin, arabanın hızı yavaşlarken ve sürücü bir sonraki vitese geçmek için debriyaj pedalını çekerken, aracın hızına uygun olmayan bir vites seçilirse, motordaki tork gereksiz yere artar. Bu fazla tork, motordaki ve şanzımandaki dişli ve diğer mekanik bileşenlerin aşırı yüklenmesine neden olur. Bu da aracın sarsılmasına ve hatta zarar görmesine neden olabilir.
Bu nedenle, araba kullanırken doğru vitese geçmek önemlidir. Her araba, hangi vitesin hangi hız ve tork aralıkları için en uygun olduğunu belirleyen bir kullanım kılavuzuyla birlikte gelir. Eğer yanlışlıkla yanlış vitese attıysanız ve hemen doğru vitese geçmezseniz ciddi arızalarla karşı karşıya kalabilirsiniz.
Vites değiştirirken arabanın sarsılmasının diğer yaygın nedenleri nelerdir?
Vites değiştirirken aracınızın sarsılmasının, yanlış vitese atmak dışında da birçok nedeni var, ancak bunların hepsi tek bir noktada özetlenebilir: motor devri ile şanzıman hızı arasındaki uyumsuzluk.
Vites değiştirdiğinizde, motor devrini şanzımanın hızıyla senkronize etmeniz gerekir. Çok erken veya çok geç vites değiştirirseniz ya da debriyajı çok hızlı veya çok yavaş bırakırsanız, torkta ani bir değişiklik yaratarak arabanızın sarsılmasına neden olursunuz.
Bu ana neden dışında da vites değiştirirken aracınızın sarsılmasının birkaç nedeni mevcut. Gelin, bunlara beraber göz atalım:
Aşınmış veya arızalı bujiler
Bujiler, motor silindirlerindeki yakıt-hava karışımını tutuşturmak için kıvılcım oluşturan küçük cihazlardır. Aşınmış veya arızalıysa motorunuzun dengesiz çalışmasına ve vites değiştirirken sarsılmasına neden olacak şekilde teklemeye neden olabilirler. Bujilerinizi her ortalama 48.000 kilometrede bir veya üreticinizin tavsiyelerine göre değiştirmelisiniz.
Tıkalı veya kirli yakıt enjektörleri
Yakıt enjektörleri, yakıtı motor silindirlerinize kesin bir miktar ve zamanlamayla püskürten cihazlardır. Tıkanmış veya kirliyse motorun yanma sürecini bozacak ve vites değiştirirken sarsıntıya veya teklemeye neden olacak şekilde çok fazla veya çok az yakıt verebilirler. Yakıt enjektörlerinizi her ortalama 80.000 kilometrede bir veya üreticinizin tavsiyelerine göre temizletmeli veya değiştirmelisiniz.
Düşük şanzıman sıvısı seviyesi veya kirli şanzıman sıvısı
Şanzıman sıvısı, şanzıman bileşenlerinizin sorunsuz ve verimli çalışmasına yardımcı olan bir yağlayıcıdır. Şanzıman yağı seviyeniz düşük veya kirliyse viteslerinizin kaymasına veya gıcırdamasına neden olarak aracınızın sarsılmasına veya sallanmasına neden olabilir.
Şanzıman yağı seviyenizi düzenli olarak kontrol etmeli ve her ortalama 48.000 kilometrede bir veya üreticinizin tavsiyelerine göre değiştirtmelisiniz.
Arızalı debriyaj bileşenleri
(Fotoğraf: Otomobil Teknolojisi) .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Debriyaj sistemi debriyaj pedalını, debriyaj diskini, baskı plakasını ve volanı barındırıyor. Bu bileşenlerden herhangi biri aşınmış veya hasar görmüşse debriyajınızın kaymasına, kavramasına veya gıcırdamasına neden olarak vites değiştirirken arabanızın sarsılmasına veya titremesine sebep olabilir.
Debriyaj bileşenlerinizi kontrol ettirmeli ve gerekirse her ortalama 80.000-160.000 kilometrede bir veya üreticinizin tavsiyelerine göre değiştirmelisiniz.
Arızalı motor veya şanzıman takozları
Motor ve şanzıman takozları, motorunuzu ve şanzımanınızı yerinde tutan ve titreşimlerini emen kauçuk veya metal braketlerdir. Bu takozlardan herhangi biri kırılır veya aşınırsa motorunuzun veya şanzımanınızın aşırı hareket etmesine neden olarak vites değiştirirken aracınızın sarsılmasına veya sallanmasına neden olabilir.
Motor ve şanzıman takozlarınızı kontrol ettirmeli ve gerekirse her ortalama 160.000 kilometrede bir veya üreticinizin tavsiyelerine göre değiştirmelisiniz.
Arabayı sarsmadan vites değiştirmek için ne yapmalısınız?
Vites değiştirirken sarsıntıyı önlemenin en iyi yolu yumuşak ve hassas vites geçişleri yapmaktır. İşte bunu yapmanıza yardımcı olacak bazı ipuçları:
Devirinize ve hızınıza dikkat edin.
Ne zaman vites değiştireceğinizi belirlemenize yardımcı olması için takometrenizi (devirinizi gösteren gösterge) ve hız ölçer ibrenizi (KM/S gösteren gösterge) kullanabilirsiniz.
Genel bir kural, devir yaklaşık 2500-3000'e ulaştığında vites yükseltmek ve devir 1500-2000'in altına düştüğünde vites küçültmektir. Ancak bu, aracınızın modeline, sürüş koşullarına ve kişisel tercihinize göre değişiklik gösterebilir.
Debriyaj pedalını doğru kullanın.
Debriyaj pedalına bastığınızda, zemine ulaşana kadar yumuşak ve eksiksiz yapmalısınız. Debriyaj pedalını bıraktığınızda, normal konumuna gelene kadar kademeli ve yumuşak bir şekilde yapmalısınız. Debriyaj pedalını çok hızlı veya çok yavaş bırakmayın; bu, sarsıntıya veya teklemeye neden olur.
Motor devrini ve şanzıman hızını eşleştirin.
Vites değiştirdiğinizde, motor devrini yeni vitesin şanzıman hızına uyacak şekilde ayarlamanız gerekir. Bunu gaz pedalını kullanarak yapabilirsiniz.
Vites büyüttüğünüzde, debriyaj pedalına basmadan önce gaz pedalını biraz gevşeterek motor devrini düşürmeniz gerekir. Vites küçülttüğünüzde, debriyaj pedalına basmadan önce gaz pedalına hafifçe basarak motor devrini artırmanız gerekir. Bu, vitesler arasında yumuşak bir geçiş elde etmenize yardımcı olacaktır.
Bazen bu ipuçlarını izleseniz bile vites değiştirdiğinizde arabanız yine de sarsılabilir, ki bu da şanzımanınızda veya aracınızın diğer bileşenlerinde bir sorun olduğunu gösterir. Orada da ilk alt başlığımızdaki problemlere tekrar göz atmanız faydalı olacaktır.
Sonuç olarak, vites değiştirirken sarsıntı veya tekleme sinir bozucu ve tehlikeli olabilir, ancak uygun sürüş teknikleri ve bakım ile önlenebilir ve düzeltilebilir. Verdiğimiz ipuçlarını takip bu sorunları önleyebilir ve şanzımanınızın ve motorunuzun ömrünü uzatabilirsiniz.
Kaynaklar: Fred's Autocenter, Science ABC, Crown KIA, Fast Lane European