Ağaçlar sonbaharın başlangıcı ile birlikte yapraklarını dökmeye başlıyor. Kış geldiğinde ise çırılçıplak bir hâl alıyorlar.
Peki onlar soğuk kış günlerine nasıl dayanıyor? Yani hayatta kalmayı nasıl başarıyorlar?
Kış aylarında ağaçlar, kış uykusuna benzer bir süreç geçiriyor.
Yani soğuk kış günlerini uykuda kalma süreci ile atlatıyorlar. Uykuda kalmanın gerçekleşmesi için de bazı koşulların mevcut olması gerekiyor. Şöyle ki ağaçlardaki uyku hâli, metabolizma ve enerji tüketimi gibi süreçlerinin yavaşlaması dolayısıyla kış uykusuna benziyor.
Ayrıca bilim insanlarına göre ağaçların iki tür uyku hâli var. İlki endo-uyku ikincisi ise eko-uyku hâli. İlkinde ağacın büyüme süreci, büyüme koşullarından bağımsız bir şekilde engelleniyor. İkincisinde ise günün uzunluğu ve sıcaklığın durumuna göre çeşitli enzimlerin ve hücrelerin aktiviteleri azalıyor.
Ek olarak bitkiler ve ağaçlar endo-uyku hâlinde, içsel soğuklama ihtiyaçlarına güvenerek soğuğa olan dayanıklılıklarını geliştiriyor. Yani onlar, soğukla başa çıkabilmek için önceden kendilerini hazırlıyorlar.
Öte yandan ağaçlar, günlerin uzunluğu ve mevsim sıcaklıkları değişmeye başladığında eko-uyku hâlinin ilk aşamasına giriyorlar.
Çevresel sinyaller de ağaçların ve bitkilerin, yapraklarını dökmesine sebebiyet veriyor. Aslında yapraklar, meyveler ve çiçekler, tekrar yaz geldiğinde yeniden yeşerebilmek için enerjiye ihtiyaç duyuyorlar.
Kışın ise kendilerini bir nevi dinlenmeye alıyorlar. Yaz geldiğinde tüm enerjilerini ve gün ışığını toplayıp kendilerini göstermeye başlıyorlar. Ayrıca ağaçlar yapraklarını döktüğünde, absisik asit (ABA) olarak isimlendirilen bir kimyasal, tomurcuklarda üretilmeye başlanıyor.
Üstelik bu asit hem iğne yapraklı hem de yaprak döken ağaçlarda üretiliyor. Büyüme bir nevi askıya alınıyor ve hücrelerin bölünmesi engelleniyor.
Ek olarak ağaçları, uyku hâline girmelerini engellemek aslında mümkün.
Eğer ağaç veya bitki iç mekânlarda, sabit bir ışık ve sıcaklıkta tutulursa kış uykusu sürecine girmiyor. Fakat bu çoğunlukla istenmeyen bir durum. Çünkü uyku hâli ağacı ve bitkiyi hem uzun hem de kısa vadede canlı ve sağlıklı tutuyor.
Öyle ki bir bitkinin ya da ağacın ömrü, ağacın birkaç ay boyunca uyku hâlinde kalmasına izin verilmezse büyük oranda azalıyor. Yani ağaçlar ve bitkiler, daha sıcak aylarda tekrar yeşerebilmek ve meyve verebilmek için kış aylarında kendilerini korumaya alıyor ve uykuda kalmayı tercih ediyor.
Kaynaklar: NC State University, Carnegie Museum of Natural History, TreehuggerKış uykusuna dair dikkatinizi çekebilecek diğer içeriklerimiz: