Bahsi geçen dönemlerde 1 Osmanlı lirasının 3,7 Amerikan doları ve 18,45 Alman markına eşit olduğu iddiaları eğer gerçeği yansıtıyorsa, neden bu istikrar devam etmedi?
Aslında olay, pek de tahmin ettiğimiz gibi değilmiş.
Osmanlı altın lirası, 19. yüzyılın ortalarından itibaren ekonomik sistemin önemli bir parçası hâline geldi.
1850 ve 1914 yılları arasında Osmanlı lirasının döviz karşısındaki değeri, çeşitli ekonomik sebeplerden dolayı istikrarlı bir şekilde yükselmeye devam etti. Bu dönemde, 1 Osmanlı altın lirası 4,37 Amerikan dolarına karşılık geliyordu.
Ancak sosyal medyada bu duruma ait yapılan paylaşımlar, bazı tarihi yanılgıları da içeriyor. Özellikle “evrak-ı nakdiye” olarak geçen kâğıt paranın bu konu özelinde kullanılması, düşülen yanılgılardan birisi. Çünkü Osmanlı altın lirası, kâğıt olarak değil; madeni para olarak basılmıştı.
1914’te dolaşımda olan Osmanlı altın lirası, ticarette gümüş kuruşlarıyla birlikte kullanılıyordu.
Yüksek değerinden dolayı altın lira, günlük alışverişlerde pek tercih sebebi değildi. Peki bu paranın değeri, o dönemdeki Osmanlı Devleti’nin ekonomik istikrarını yansıtır mı?
Hayır, yansıtmaz. Çünkü bu paranın değeri, içinde bulunan altın miktarına dayanıyor. Bu durum, Osmanlı ekonomisinin gerçek performansını da gizlemesi anlamına geliyor. Mesela Osmanlı Devleti’nin 1840’larda başlattığı para reformları ve altın standardına geçiş, ekonomik istikrara yönelik önemli adımlardı; ancak bu, toplumun genel refah düzeyini artırmadı.
Osmanlı’da halk, günlük alışverişlerde daha yaygın olarak gümüş kuruşları kullanıyordu.
Altın liranın, değeri yüksek olmasına rağmen piyasada bulunamaması ve günlük olarak kullanılmaması, ekonomik durumu da olumsuz etkiliyordu. Bu durum, Osmanlı ekonomisinin karmaşık yapısını ve para politikalarının etkilerini anlamamız için yeterli bir kârine.
Dolar ve mark karşısında Osmanlı lirasının değeri yüksek gibi görünse de bu durum, paranın içindeki altın miktarıyla alakalıydı. Ekonomi, sadece döviz kuru ile değil; enflasyon, dış borçlar ve halkın para kullanma alışkanlıkları gibi birçok faktörle de şekilleniyor. Bu da o dönemler içinde, Osmanlı lirasının dolar ve mark karşısında ekonomik üstünlük kazandığını ne yazık ki göstermiyor.
Kaynaklar: TCMB, Cambridge Üniversitesiİlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz: